مجتبی نوروزی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درباره اهمیت گفتگوهای فرهنگی بین کشورها اظهار کرد: به نظر می­رسد گفتگو در سطح بینافردی یکی از مهم­ترین وجوه تمایز انسان و سایر موجودات است که از آن برای تفاهم، حل مساله و نزدیکی بیشتر استفاده می­شود. گفتگو در این سطح ارتباطی دوسویه است که فهم ابعاد و وجوه و مزایای آن برای بشر تبدیل به امری درونی شده ­است.

وی افزود: طرفین گفتگو به صورت طبیعی نسبت به خواسته خود و اختلاف یا اشتراکشان با طرف مقابل فهمی درونی دارند. لذا در صورتی که گفتگو بر اثر تمرین تبدیل به تجربه موفق انباشته­ شده در ذهن فرد باشد به صورت حرفه ­ای از آن در جهت تامین منافع خود در تعامل با دیگران به بهترین شکل ممکن بهره خواهد برد. اما گفتگو بین جوامع مختلف با این که سابقه ­ای طولانی دارد، مسیری سخت­ تر را پیموده است.

نوروزی گفت: تا مدت­های مدید گفتگو بین جوامع به گفتگو بین نمایندگان ایشان تقلیل پیدا می­ کرد که باز هم در همان قالب گفتگوهای فردی قابل فهم و تحلیل بود. با این تفاوت که نماینده جامعه باید به فهم درستی از خواسته­ ها و توانایی ­ها و محدودیت­های جامعه خود و جامعه مقابل واقف بود تا بتواند منافع جامعه­ای که از آن نمایندگی می­کرد را بیشینه سازد. این توانایی به مرور در قالب هنر دیپلماسی به اوج خود رسید. اما توسعه مناسبات اجتماعی فراتر از ساختارهای سیاسی مرسوم کمی وجوه گفتگوی بین ­المللی را تغییر داد. هم نظام موضوعات و هم ساختار گفتگو و هم طرف­های گفتگو دچار تحول اساسی شدند.

وی بیان کرد: توسعه مناسبات اجتماعی هم در قالب توسعه مسافرت و مهاجرت و هم در قالب توسعه رسانه و شبکه ­های اجتماعی، منجر به توسعه فهم و حساسیت افکار عمومی جوامع نسبت به موضوعات مرتبط در جوامع دیگر شد. بدین ترتیب گفتگوهای بین­المللی از دایره تنگ دیپلماسی و نظام نمایندگی که گفتگو را به سطح فردی تقلیل می­ داد، خارج شد و فضای جدیدی را در برابر فعالان اجتماعی در عرصه­ های مختلف گشود تا به فعالیت در راستای موضوعات مورد توجه جوامع مختلف بپردازند.

نوروزی ادامه داد: افزون بر این ساختار گفتگو از ساختار رسمی تعریف­ شده که دهه­ های متمادی تمرین و صاحب پروتکل­ های منظم شده ­بود، خارج شد و تبدیل به یک عرصه مبسوط با ابزارهای متنوع و متعدد شد که روزبه روز بر پیچیدگی و توسعه و تنوع آن افزوده می ­شود. تا جایی که حتی برخی شبکه­ های اجتماعی مانند کلاب هاوس بر مبنای پاسخ به همین نیاز طراحی و روانه بازار شدند. اما شاید بتوان مهم­ترین تحول در این عرصه را تحول در نظم موضوعات گفتگو دانست.

نوروزی اظهار کرد: تا پیش از این مسایل مشخص سیاسی و گاه اقتصادی که بر اساس منطق پذیرفته­ شده منافع ملی برای طرفین دارای اهمیت بود به عنوان موضوع گفتگو انتخاب می­ شد. در این مرحله فرهنگ به عنوان زمینه تنظیم ­کننده رفتار طرفین گفتگو اهمیت داشت و برخی نظریه­ پردازان متاخر روابط بین ­الملل به آن توجه کرده ­بودند. اما با تغییرات ایجادشده که مورد اشاره قرار گرفت، فرهنگ به متن گفتگو راه یافت و موضوعات فرهنگی تبدیل به موضوعات مورد بحث در سطح روابط بین­الملل شدند.

وی ادامه داد: اما فرهنگ در بین ملت­ها خود واجد جنبه­ ها و ابعاد گوناگون می­ باشد. شاید یکی از مهم­ترین دسته ­بندی­ ها در این زمینه جنبه ­های واگرایانه و همگرایانه فرهنگ در بین ملت­ها است. به این معنا که فرهنگ هم می­ تواند با تکیه بر عناصر مشترک فرهنگی موجب همگرایی ملت­ها و در نتیجه کاهش هزینه ­های تعامل و بیشینه ­سازی منافع ملی و تسهیل توسعه ارتباطات دو یا چندجانبه در سطح منطقه­ای شود و هم می ­تواند با تکیه بر وجوه افتراق یا برخورد تمامیت­ خواهانه با عناصر مشترک فرهنگی که خود ریشه در ملی­گرایی کلاسیک قرون نوزدهم و بیستم بر پایه ترسیم گفتمان هویت ملی در هر کشور، موجب واگرایی بین ملت­ها شود و از این منظر هزینه­ های تعامل و تامین امنیت و منافع ملی را برای هر کشور افزایش دهد و منابع را در مسیر چالش­های تولیدشده دچار فرسایش سازد.

نوروزی گفت: بر اساس مطالبی که به اختصار و تیتروار بیان شد، گفتگوهای فرهنگی بین ملت­ها اگر در جهت همگرایی تنظیم و هدایت شود می ­تواند به توسعه تعامل منطقه ­ای و کاهش هزینه­ ها و بیشینه ­سازی منافع ملت­ها منجر شود و اگر در جهت واگرایی سامان یابد، در مسیری عکس قدم برمی ­دارد. 

وی تاکید کرد:  از آنجایی که عناصر مشترک فرهنگی که می­تواند مایه همگرایی یا واگرایی ملت­ها باشد در بین کشورهای همسایه و کشورهایی که در یک منطقه قرار می­ گیرند بیشتر است این امر در فضای منطقه­ ای اهمیتی بیشتر می­ یابد و بر دولت­هاست که تلاش کنند تا بستری مناسب برای گفتگو و تعامل نوین بین گروه ­های فعال اجتماعی با گروه­های متناظر در کشورهای مختلف در جهت توسعه همگرایی و تامین منافع ملی فراهم سازند. در غیر این صورت گفتگوها که به صورت طبیعی جریان دارد، ممکن است در مسیری دیگر حرکت نموده و هزینه­های ناخواسته­ای را به کشورها تحمیل کند.

انتهای پیام/