محمدرضا ابراهیمی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی در یادداشتی که خبرگزاری ایسنا منتشر کرده است، در مورد نگاه تحولی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در خارج از کشور نوشت: در دنیای امروز دیپلماسی فرهنگی نقشی کلیدی در روابط بین‌الملل ایفا می‌کند. دیپلماسی فرهنگی با بهره‌گیری از ابزارهایی چون زبان، هنر،آموزش و تبادلات فرهنگی به دنبال ایجاد تفاهم و همکاری میان دولت ها و ملت هاست. جمهوری اسلامی ایران نیز با تمدن و فرهنگ غنی خود، همواره به دیپلماسی فرهنگی به عنوان ابزاری مؤثر در تعاملات بین‌المللی توجه داشته است.

در این میان، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان متولی اصلی دیپلماسی فرهنگی ایران درخارج از کشور، وظیفه سنگین ترویج فرهنگ و ارزش‌های اسلامی-ایرانی را بر دوش می‌کشد. از زمان تأسیس این سازمان تقویت روابط فرهنگی با بسیاری ازکشورها، به ‌عنوان اولویتی استراتژیک دربرنامه‌های دیپلماسی فرهنگی ایران جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. در همین راستا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تحت مدیریت آشنا و توانمند و کارشناسان زبده با اجرای برنامه ‌های متنوع فرهنگی و آموزشی و دینی زمینه‌ های دوستی و شناخت عمیق‌ تری میان کشورها ایجاد کرده اند. این نوشتارکوتاه تنها بخشی از فعالیت‌ها و اقدامات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در عرصه بین الملل است.

رویکردهای مدیریتی دوره تحول

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی چهره‌ای شناخته ‌شده در عرصه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است. کارشناسان و رایزنان فرهنگی درخارج از کشور با آگاهی از نیازها و چالش‌ های عرصه دیپلماسی فرهنگی، سیاست‌ ها و رویکردهای تحول‌گرایانه‌ای را برای افزایش کارایی دیپلماسی فرهنگی ایران و انطباق برنامه‌ها با فرهنگ کشورهای هدف، به‌ویژه کشورهای دوست و مسلمان به اجرا گذاشته اند. بر اساس سند تحول  دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی باید برپایه شناخت عمیق از فرهنگ و ارزش ‌های کشورهای هدف استوار باشد و برنامه‌های فرهنگی باید با توجه به نیازها و ویژگی ‌های بومی هر کشور طراحی و اجرا شوند.

از جمله رویکردهای مثبت مدیریتی و کارشناسی دردوره تحول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

●  شناخت عمیق فرهنگی و بومی ‌سازی فعالیت‌‌ها: متولیان و کارشناسان زبده سازمان بر این باورند که برای تأثیرگذاری بیشتر، باید با شناخت دقیق فرهنگ‌ ها و باورهای مردم کشورهای هدف، برنامه‌ های فرهنگی را منطبق بر نیازهای بومی طراحی کرد. به عنوان مثال درکشوراندونزی، با توجه به تنوع قومی و مذهبی، برنامه ‌های فرهنگی باید به گونه‌ای طراحی شوند که برای همه اقشار جامعه جذاب و قابل فهم باشند.

● گسترش آموزش زبان فارسی و متون اسلامی: با برگزاری دوره‌ های زبان فارسی و مطالعات اسلامی در دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی ، متولیان امر به دنبال گسترش پیوندهای فرهنگی و آموزشی میان  کشورها هستند. این دوره‌ها با ارائه آموزش‌‌های استاندارد و بهره‌گیری از اساتید مجرب، به دانشجویان  و علاقه‌مندان زبان فارسی امکان آشنایی با زبان و ادبیات فارسی و معارف اسلامی را می ‌دهد.

● استفاده از ابزارهای دیجیتال و شبکه‌ های اجتماعی: در دوره جدید استفاده از فناوری ‌های دیجیتال، فضای جدیدی برای گسترش پیام‌ های فرهنگی و هنری ایران ایجاد کرده و تلاش شده به جای ابزارهای سنتی، از بسترهای مدرن ارتباطی برای تأثیرگذاری عمیق‌تر و گسترده‌تراستفاده شود. به عنوان مثال راه‌اندازی وب‌سایت‌ها و صفحات مجازی به زبان‌های مختلف، تولید محتوای چندرسانه‌ای جذاب و استفاده از شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار در کشورهای مختلف از جمله اقدامات مهم سازمان در این زمینه است.

فعالیت‌‌های فرهنگی و آموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی درخارج از کشور

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با همکاری نهادهای فرهنگی و دانشگاه‌ها، مجموعه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی را در کشورهای مختلف به اجرا گذاشته است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

●  برگزاری هفته‌های فرهنگی ایران: این رویدادها که در شهرهای بزرگ دنیا برگزار می‌شود، شامل نمایشگاه‌ های صنایع دستی، هنرهای تجسمی، اجرای موسیقی سنتی و نمایش فیلم‌های ایرانی است. در دوره جدید تلاش شده است با محوریت صادرات فرهنگی اقدامات مهمی در حوزه‌های مختلف خصوصا فیلم و انیمیشن انجام شود. هفته‌‌های فرهنگی نیز با هدف معرفی فرهنگ و هنر ایرانی به مردم دنیا و ایجاد فضایی برای تعامل و گفتگو میان هنرمندان و اندیشمندان دو کشور برگزار می‌شود.

● همکاری علمی و تبادل اساتید و دانشجویان: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با هدف تقویت روابط علمی و فرهنگی، همکاری‌ های گسترده‌ای با دانشگاه ‌های معتبر دنیا برقرارکرده است. این همکاری‌ ها شامل برگزاری سمینارهای علمی و کنفرانس‌ های بین ‌المللی با موضوعات مشترک، تبادل اساتید و دانشجویان میان کشورها خصوصا بورسیه های تحصیلی واجرای پروژه‌ های تحقیقاتی مشترک است.

● ترویج زبان فارسی و ادبیات ایرانی: زبان فارسی به عنوان پلی میان فرهنگ‌ های اسلامی-ایرانی و دروازه‌ای به سوی ادبیات غنی و تاریخی ایران، در مراکز فرهنگی و دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. سازمان با همکاری بنیاد سعدی و حمایت ازتألیف و انتشارکتاب‌ های آموزش زبان فارسی به زبان های مختلف، ایجاد منابع دیجیتال برای یادگیری زبان فارسی و برگزاری دوره ‌های تربیت مدرس زبان فارسی به گسترش آموزش زبان فارسی کمک می‌کند.

● برگزاری جشنواره‌ های فیلم ایرانی: سینمای ایران یکی از شناخته ‌شده‌ترین عرصه‌ های فرهنگی معاصر ایران است. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اکران فیلم ‌های برتر ایرانی درجشنواره‌های بین‌المللی فیلم دردنیا ، برگزاری هفته‌ های فیلم ایرانی، و دعوت از کارگردانان و بازیگران ایرانی برای شرکت در نشست‌ ها و کارگاه‌های تخصصی، به معرفی سینمای ایران به مخاطبان نقس اساسی دارد.

● ایجاد و تقویت رایزنی ‌های فرهنگی درخارج از کشور: سازمان با راه‌اندازی مراکز و رایزنی ‌های فرهنگی در شهرهای مختلف ، به معرفی و ترویج مستمر فرهنگ و هنر ایرانی می‌پردازد. این مراکز به عنوان پل ارتباطی میان دو کشور، در زمینه ‌های مختلف فرهنگی، آموزشی، و هنری فعالیت می‌کنند. از جمله فعالیت‌ های این مراکز می‌توان به برگزاری فعالیت های قرآنی ، نمایشگاه‌ها، کنسرت‌ها، مسابقات فرهنگی، و دوره‌های آموزش زبان فارسی اشاره کرد.

دستاوردها و تأثیرات برنامه‌‌های فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

برنامه‌‌های متنوع سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دستاوردهای مثبتی را در گسترش روابط فرهنگی میان ایران و کشورهای مختلف به دنبال داشته است. برخی از این دستاوردهای کلیدی عبارتند از:

● افزایش علاقه مندی به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی: دوره‌های آموزش زبان فارسی و برنامه‌های فرهنگی سازمان، موجب افزایش علاقه‌مندی دانشجویان و مخاطبان به یادگیری زبان فارسی و آشنایی با فرهنگ و تمدن ایرانی شده است. این امر به گسترش تعاملات فرهنگی و تقویت پیوندهای دوستی میان ملت ها منجر می شود.

● تقویت تعاملات علمی و فرهنگی: برگزاری سمینارهای علمی، کنفرانس‌ های بین‌المللی، نشست‌ های فرهنگی میان اندیشمندان و هنرمندان کشورها، به ایجاد ارتباطات علمی و فرهنگی گسترده‌تری انجامیده و به تعمیق روابط فرهنگی ایران و کشورهای مختلف را کمک کرده و نقش سازمان در این مقطع زمانی حساس و مهم بوده است .

● گسترش شناخت عمومی نسبت به فرهنگ ایرانی: نمایشگاه‌ها، جشنواره‌های فیلم، و هفته‌های فرهنگی ایران خصوصا هفته های قرآنی در کشورهای اسلامی موجب شده تا مردم با هنر و فرهنگ ایران آشنایی بیشتری پیدا کنند و نگرش‌های مثبتی نسبت به ایران داشته باشند.

● تقویت تصویر ایران در جهان: فعالیت ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دردوران جدید و تحولی، به طور قابل توجهی بر تصویر ایران در این کشور تأثیر گذاشته است. این فعالیت‌‌ها تصویری مثبت و متفاوت از ایران به عنوان کشوری با فرهنگ و تمدن غنی، صلح‌ طلب، و مبتنی بر احترام به تنوع فرهنگی ارائه داده است. به عنوان مثال برگزاری کنفرانس بین‌المللی "گفتگوی فرهنگ‌‌ها و ادیان" در کشورهای مختلف با حضور اندیشمندان و رهبران مذهبی به تقویت تصویر ایران به عنوان کشوری پیشرو در گفتگوی بین ادیان و فرهنگ‌‌ها کمک کرده است.

برنامه‌‌ها و چشم‌ انداز آینده

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با هدف گسترش فعالیت‌ های خود دربسیاری از کشورها، برنامه‌های متنوعی را برای آینده در نظر گرفته است:

● توسعه همکاری‌ های علمی و دانشگاهی: گسترش همکاری با دانشگاه ‌های مطرح در زمینه‌های مختلف علمی و فرهنگی، از جمله برگزاری دوره‌ های مشترک، تبادل اساتید و دانشجو، اجرای پروژه‌ های تحقیقاتی مشترک و راه‌اندازی کرسی‌ های زبان و ادبیات فارسی از اولویت‌ های اصلی  سازمان است.  سازمان در این چند سال گذشته با انعقاد تفاهم‌ نامه ‌های همکاری با دانشگاه‌های معتبر ، زمینه را برای تبادل اساتید و دانشجویان در رشته‌ های مختلف مانند زبان و ادبیات فارسی، تاریخ، فلسفه، و هنر فراهم کرده است.

● گسترش آموزش زبان فارسی: سازمان با همکاری بنیاد سعدی در تقویت و حمایت از راه‌اندازی دوره ‌های آموزش زبان فارسی درسطوح مختلف، تولید منابع آموزشی جدید و به‌روز و تربیت معلمان زبان فارسی، آموزش زبان فارسی را در بسیاری از کشورها رونق بخشیده است.

● استفاده از فناوری‌های نوین: سازمان با بهره‌گیری علوم روز خصوصا فناوری‌ های دیجیتال و شبکه‌ های اجتماعی،  فعالیت‌ های فرهنگی خود را گسترش داده و به مخاطبان بیشتری دسترسی پیدا کرده است.

از سیاست‌های جدید این سازمان تقویت و حمایت از راه‌اندازی پلتفرم‌ های آنلاین در حوزه معرفی ایران امروز ،فیلم و انیمیشن ، آموزش زبان فارسی، برگزاری وبینارها و کنفرانس‌های مجازی، و ایجاد تورهای مجازی برای معرفی جاذبه‌ های گردشگری ایران به گسترش فعالیت‌ های فرهنگی خود در فضای مجازی می پردازد.

ترویج گردشگری مذهبی، فرهنگی و سلامت: سازمان با معرفی ایران امروز در بسیاری از حوزه ها خصوصا جاذبه ‌های گردشگری سلامت ، مذهبی ، فرهنگی ایران مانند مشهد، قم، اصفهان، شیراز زمینه را برای افزایش گردشگران خارجی به داخل کشورفراهم کرده است. حضور برند ها و اینفئلرنس ها فضای مجازی و رسانه ای در معرفی ایران امروز از ابتکارات جدید و اقدامی در خور است که تاکنون شخصیت های رسانه ای و مجازی بیشماری تحت عنوان از ایران بگو در داخل کشور حضور پیدا کرده اند. درادامه سازمان دراین مقطع با همکاری آژانس‌ های مسافرتی، تورهای ویژه گردشگری مذهبی و فرهنگی و سلامت بدنبال تقویت این نوع فعالیت هاست. 

نتیجه‌گیری:

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اجرای برنامه‌‌های متنوع فرهنگی و آموزشی در کشورهای مختلف نقش مهمی درگسترش روابط فرهنگی میان دو کشور ایفا کرده است. این فعالیت‌ها، به افزایش شناخت متقابل، تقویت پیوندهای دوستی، و گسترش همکار‌ی‌های علمی و فرهنگی میان دولت‌ها و ملت‌ها کمک کرده است. با وجود چالش‌‌هایی مانند رقابت با سایر کشورها، موانع زبانی و فرهنگی و محدودیت ‌های بودجه‌ای، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اتخاذ رویکردهای نوآورانه و مدیریت بهینه منابع، تلاش کرده فعالیت‌های خود را در سرتاسر دنیا گسترش دهد.

چشم‌انداز آینده روابط فرهنگی ایران با توجه به وجود اشتراکات فرهنگی و دینی با بسیاری از کشورها، بسیار روشن است. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اجرای برنامه‌ های جدید و استفاده از فناوری‌ های نوین، می‌تواند نقش مؤثرتری در تحکیم و توسعه روابط فرهنگی میان کشورها ایفا کند. 

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی