به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به نقل از ایرنا، آشنایی محسن دریابیگی با محمد عابد الجابری به سال ۱۳۸۰ بازمی‌گردد؛ زمانی که موضوع پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود در رشته فلسفه را به یکی از متفکران عرب اختصاص داده بود تا از این پنجره با حوزه اندیشه جهان عرب آشنا شود. در بین آثار جابری پروژه نقد عقل عربی محصول تفکرات او بود. این پروژه که در چهار جلد منتشر شده بود (دو جلد اول، عقلانیت عربی و جلد سوم و چهارم، نقد عقل سیاسی و نقد عقل اخلاقی بود) میوه نگاه جابری به سنت و تجدد و روش تعامل این دو برای زندگی در امروز بود. همچنین جابری در کتاب‌های «نحن و التراث» و «التراث و الحداث» نگرش خود به مسئله سنت و تجدد و نحوه تعامل صحیح بین آن دو را بیان کرده است.

شیوه جابری در مقوله‌بندی اندیشه جهان عرب به روش ساختارگرایان است. وی علوم نظری جهان اسلام را به برهانی، عرفانی و بیانی فصل‌بندی می‌کند و با زوج‌های ساختاری محورهای هر یک از این سه گونه اندیشه را برمی‌شمرد. این تقسیم‌بندی صرفا توصیفی نیست؛ او اندیشه عرفانی را عقلی منحرف می‌خواند که جهان اندیشه اسلامی را از مسیر مستقیم دور ساخته است. آنقدر که او به اندیشه عرفانی می‌تازد به علوم بیانی نمی‌تازد. در چهارچوب فکری وی علوم بیانی بیشتر بر عقل اهل سنت سایه افکنده و اندیشه عرفانی بر عقل شیعیان.

غیرت شیعی مؤلف کتاب عقلانیت شیعی برنمی‌تافت که نقطه قوت اندیشه شیعی اینطور مورد بی مهری قرار گیرد. بنابراین او سال ها در ذهنش با استدلال‌های جابری در کشاکش بود تا بدین صورت نگرش و روش و داده‌های او را مورد نقد قرار دهد.

از نظر دریابیگی صراط مستقیم و امت وسط، اهل بیت عصمت و طهارت‌اند که شیعیان به راهبری آنان از هر افراط و تفریطی به دورند. قدم صدق و مشی معتدل در بهره مندی از ظاهر و باطن، عقل و شهود ویژگی بارز این مدرسه است. برچسب‌های ناروا برخاسته از عدم درک درست این اندیشه متوازن است. از نظر دریابیگی محمد عابد الجابری از زمره متفکرانی است که از دلالت‌های عقلی مدرسه امامیه غفلت کرده و این اندیشه جامع را به مدرسه عرفانی تقلیل داده است.

به بیان دکتر ادریس سماوی استاد دانشگاه کلرادوی آمریکا، شیعه یک وضعیت نیست که بتوان یک‌باره بر آن دست یافت، بلکه فرایندی است که با مرور زمان و مطالعه و افزایش معرفت قابل دسترسی است.

دریابیگی می‌گوید: اساساً صراع و تقابل من با جابری برای ورز یافتن اندیشه خودم بود؛ اگر انسان با یک پهلوان کشتی بگیرد حتی اگر نتواند او را آن طور که سزاوار اوست مغلوب کند، خودش تقویت می‌شود. من از این بابت خشنودم.

کتاب عقلانیت شیعی، حاوی سه فصل است: جابری و تشیع، نقد آراء و اندیشه‌های جابری و نتیجه‌گیری. همچنین مؤلف در پیوست کتاب، سال‌شمار و فهرست آثار جابری را آورده است.

دریابیگی در سال ۹۶ کتاب روش مواجهه با دشواره سنت در اندیشه جابری را تألیف کرد که این کتاب توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسید.

عقلانیت شیعی، نقد تلقی گنوسی از شیعه در نگاه محمد عابد جابری، تألیف محسن دریابیگی، در ۲۰۲ صفحه توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل در پاییر ۱۴۰۱ منتشر شد.