به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، رایزنی فرهنگی حمهوری اسلامی ایران در آنکارا  در یاداشتی در خصوص تاسیس شبکه ی فارسی زبان در ترکیه اینگونه آورده است:رجب‌ طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، روز جمعه نهم دسامبر سال جاری، در جریان برگزاری ششمین همایش بین‌‌المللی «تی‌‌آر ‌تی ورلد» در استانبول، از افتتاح شبکه‌‌‌های دیجیتالی به زبان‌‌های فارسی و اسپانیولی در سال ۲۰۲۳ خبر داد. اردوغان گفت: «مسیری که در سال ۲۰۲۰ با تی‌ آر تی عربی و ورلد آغاز شد، با راه‌اندازی شبکه‌‌‌های دیجیتالی آلمانی و روسی ادامه یافت. این مسیر در سال ۲۰۲۳ نیز با افتتاح شبکه‌‌های دیجیتالی به زبان‌‌های فارسی و اسپانیولی، ادامه خواهد یافت».

از آنجا که رسانه‌ها، از مهم‌ترین و کارآمد‌ترین ابزار‌های قدرت نرم هر کشور محسوب می‌شود، این موضوع را باید در راستای دیپلماسی عمومی ترکیه در قبال ایران ارزیابی کرد. با نگاهی به مفهوم دیپلماسی عمومی، می‌‌توان به نقش مهم آن در تحولات امروز در عرصۀ روابط بین‌‌الملل پی برد. دیپلماسی عمومی به سیاست‌هایی گفته می‌شود که با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی سایر کشورها، برای حصول به اهداف و منافع کشورها در عرصۀ بین الملل اعمال می‌شود.

در این بین، باید به مفهوم قدرت نرم و نقش مهم آن در سیاست خارجی کشورها نیز اشاره کرد. قدرت نرم به قدرتی اطلاق می‌شود که در آن به‌ جای روش‌های نفوذ مبتنی ‌بر جنگ و استفاده از زور برای بازیگران روابط بین‌‌الملل، بر نفوذ از طریق جذب و تشویق تاکید می‌‌شود.

ترکیه و ایران به‌ عنوان دو قدرت منطقه‌‌ای، با تجربۀ تاریخی مشابه، در بسیاری از مسائل در منطقه به مثابه رقیب عمل‌می‌کنند. با این حال، وجود اشتراکات بی‌شمار تاریخی و فرهنگی بین دو کشور، نزدیکی روابط دو کشور را در بسیاری از عرصه‌ها، اجتناب ناپذیر ساخته است. ترکیه در سال‌های اخیر و به ‌ویژه در دوران اعمال تحریم‌ها علیه ایران، یکی از شرکای مهم تجاری ایران بوده است. سالانه میلیون‌ها گردشگر ایرانی از ترکیه بازدید می‌کنند. هرچند حجم تجارت بین دو کشور متناسب با ظرفیت‌های دو کشور نیست، اما روابط فرهنگی میان دو کشور، در سال‌های گذشته روند رو به رشدی را پشت سر گذاشته است. در سال‌های گذشته، شهروندان ایرانی، همواره یکی از سه مشتری عمدۀ خرید مسکن در ترکیه بوده‌‌اند.

کشور‌های در حال توسعه، توجه ویژه‌ای به تقویت و توسعۀ جایگاه خود در میان کشور‌های دیگر دارند. طبیعی است که رسانه‌ها و به طور اخص تلویزیون‌ها، نقش بی‌بدیلی در این عرصه ایفا می‌کنند. در دهۀ گذشته، تی‌آرتی به راه‌‌اندازی چند کانال تلویزیونی برای مخاطبان کشور‌های عربی و انگلیسی زبان اقدام کرد. در آن مقطع بحث راه‌اندازی کانال تلویزیونی فارسی نیز مطرح شد، و حتی گام‌هایی نیز در این زمینه برداشته شد. اما عملا این اتفاق نیفتاد و گفته شد که به دلیل نبود کادر لازم برای راه‌اندازی شبکۀ تلویزیونی فارسی، این پروژه فعلا متوقف شده و به جای آن سایت خبری فارسی تی‌آرتی شروع به فعالیت کرد.

با توجه به اهمیت روابط ایران با ترکیه و لزوم تاثیرگذاری بر مخاطبان ایرانی، و ارائۀ واقعیت‌‌های موجود در حوزۀ امور سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورشان به ایرانیان، دولتمردان ترکیه مجددا تصمیم به راه‌اندازی شبکه فارسی تی‌‌آر ‌تی گرفته اند. این در حالی است که بخش فارسی رادیو تی آر تی، صفحۀ اینترنتی فارسی تی‌آرتی و بخش فارسی خبرگزاری آناتولی نزدیک به دو دهه است که فعالیت می‌کنند. لذا به نظر می‌رسد که ناکافی دانستن این مراکز از نظر دولتمردان ترکیه، نشاندهندۀ تغییر شرایط و ضرورت همگامی با تحولات پر شتاب در این حوزه است.

در این میان، بخش فارسی رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه قدیمی‌‌ترین کانال ارتباطی این کشور با مخاطبان ایرانی به شمار می‌رود. همان ‌طور که در تارنما رادیو تلویزیون دولتی ترکیه نیز اشاره شده است، این رسانۀ خبری، امروز با ۱۴ کانال تلویزیونی و ۵ ایستگاه ملی، ۵ ایستگاه منطقه‌‌ای، ۳ شبکه بین‌‌المللی و ۳ شبکه محلی رادیویی، و تارنما‌‌‌های trt.net.tr و www.trtvotworld.com به ۴۱ زبان فعالیت می‌‌کند.

باید در نظر داشت که سال ۲۰۲۳، صدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه است. شنیده‌ها حاکی است که در صدمین سال تاسیس جمهوری در این کشور، تحولات بسیاری در عرصه‌‌‌های مختلف اتفاق خواهد افتاد. راه‌اندازی شبکه فارسی تی‌آرتی در این تاریخ، نشان ‌دهندۀ اهمیت روابط این کشور با ایران، و توجه دولت ترکیه به لزوم تاثیرگذاری بر اذهان عمومی مردم ایران است. به‌رغم تداوم رقابت بین ایران و ترکیه درمورد مسائل منطقه‌ای، هر دو کشور درصدد ارائۀ تصویری صحیح از مردم خود به کشور همسایه و تاثیرگذاری بر اذهان عمومی یکدیگرند.

در سال‌های گذشته، حجم فعالیت‌‌‌های فرهنگی موسسۀ یونس ‌امره، زیر نظر سفارت ترکیه در تهران افزایش پیداکرده، و با توجه به افزایش رغبت ایرانیان برای یادگیری زبان ترکی استانبولی، این موسسه کلاس‌های آموزش زبان ترکی را گسترش داده است. این در حالی است که گسترش و فراگیری آموزش زبان ترکی استانبولی در ایران، مدت‌ها پیش از راه‌اندازی نمایندگی مؤسسۀ یونس امره در تهران، از طریق شبکه‌‌های ماهواره‌ای ترکیه، آغاز شده بود، و می‌توان تخمین زد که بخش اعظم جمعیت آذری زبان ایران، به زبان ترکی استانبولی کاملا آشنا شده و بسیاری از آنها بدون حتی یک روز سفر به ترکیه، مکالمات روزمره به این زبان را فرا گرفته اند.

در سوی دیگر؛ بنا به گفتۀ مقام‌های ترکیه، این کشور در زمینۀ صادرات سریال‌های تلویزیونی در جایگاه دوم جهان قرار دارد. فارغ از محتوای بحث بر انگیز و غیراخلاقی برخی از این سریال‌ها، در افزایش جذب گردشگران خارجی از جمله ایرانی‌ها به ترکیه تاثیر مستقیمی دارند. از سوی دیگر، نقش تبلیغاتی این سریال‌ها در معرفی تاریخ و فرهنگ ترکیه، باعث دید مثبت مخاطبان نسبت به این کشور شده است. از این رو نمی‌توان تأثیر این سریال‌ها را بر افزایش تعداد گردشگران ورودی به ترکیه نادیده گرفت. در چنین شرایطی، تاسیس بخش فارسی کانال تی‌آرتی، نه‌ تنها موجب تقویت نفوذ فرهنگی ترکیه در ایران خواهد شد، بلکه در عرصۀ اقتصاد فرهنگی، و افزایش درآمد‌های گردشگری این کشور نیز بیش از پیش مؤثر خواهد بود. 

در این سوی قضیه اما؛ نفوذ فرهنگی ایران در ترکیه، دیرینه‌ای به بلندای تاریخ دارد. زبان فارسی در گذشته، بخشی از هویت مردم آناتولی را تشکیل می‌داد و این تعامل همچنان تداوم دارد. به دلیل نیاز محققان و دانش پژوهان ترک به فراگیری زبان فارسی، در حال حاضر، در شش دانشگاه دولتی ترکیه، (دانشگاه‌های آنکارا، استانبول، آتاترک، سلجوق، کریک قلعه و آرتوکلو) کرسی زبان و ادب فارسی دایر است، و به‌ طور متوسط سالانه بیش از هزار دانشجوی جدید در رشتۀ زبان و ادب فارسی در دانشگاه‌های ترکیه پذیرفته می‌‌شوند. این دانشجویان پس از طی مراحل عالی، در مراکز مختلف علمی، فرهنگی، تجاری و دیپلماسی جذب می‌شوند. برای مثال سفیر فعلی ترکیه در تهران، دانش آموختۀ زبان فارسی است. سفیر آتی این کشور نیز احتمالا یک دانش آموختۀ زبان فارسی خواهد بود. افزون بر این، در بسیاری از رشته‌‌های علوم انسانی، تدریس متون فارسی اجتناب ناپذیر است. از این رو تصمیم ترکیه در راه‌اندازی کانال تلویزیونی فارسی را می‌توان در راستای تلاش این کشور برای ایجاد موازنه در تعاملات فرهنگی دو کشور نیز ارزیابی کرد.

در این میان، آنچه که می‌تواند این تعاملات دوجانبه را بر مبنای صحیح استوار نماید، توجه به اتخاذ سیاست‌های منطقی و قابل دفاع و پرهیز از تنش آفرینی و نقض قواعد حقوق بین الملل است. زیرا برخی از کشور‌های منطقه و فرامنطقه ای، سیاست تخریب، ایجاد آشوب و سیاه‌نمایی علیه ایران را از طریق رسانه‌‌های صوتی و تصویری و دیجیتال دنبال کرده‌اند که نمود‌های این‌گونه رفتار‌های خلاف حقوق بین الملل را در ماه‌های اخیر در ایران شاهد بوده‌ایم.