به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همزمان با سالروز بزرگداشت ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، فیلسوف و جغرافی‌‌دان بزرگ ایرانی محمد ابن موسی «خوارزمی» با حمایت خانه فرهنگ کشورمان در لاذقیه، مقاله‌ای تحت عنوان «خوارزمی پدر علم جبر» در روزنامه مورخ پنج شنبه 22/4/1402 "الوحده" تنها روزنامه رسمی استان لاذقیه سوریه به قلم خانم دکتر "سمر الحسن" استاد و عضو هیات علمی دانشگاه تشرین لاذقیه منتشر شد.

ترجمه متن مقاله یاد شده به شرح زیر می‌باشد:

عنوان: «خوارزمی پدر علم جبر»

ایران مهد علم، سرزمین تمدن، مرکز دستاوردهای علمی و مجرای انتقال دانش از چین و هند در شرق به یونان و روم در غرب بوده و هست. پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی بر این باور هستند که فرهنگ تمدن ایران، مهمترین و مؤثرترین نقش در پیشرفت و تعالی انسانیت ایفا می­کند که این امر، همه­ى بشریت را در دوران قبل از اسلام و پس از آن مدیون خود می­کند. این سهم ایرانیان در پیشرفت بشریت توجه را به خود جلب می­کند همچنین نیاز به تأمل دارد، زیرا ایران درهمه­ رشته‌های دانش تعداد زیادی از علمای نخبه را در اختیار جهان قرار داده است؛ از جمله آنها دانشمندانی بودند که نام و خلاقیت­هایشان را در دانشگاه‌های سراسر جهان بررسی و تدریس می‌شود و تأثیرشان در شاخه­هاى مختلف دانش مشخص است. از درخشان‌ترین نام‌هایی که در آسمان ایران و جهان درخشید نام دانشمند بزرگ ایرانی ابوجعفر (محمد بن موسی خوارزمی) است که در حدود سال 780 میلادی در شهر خوارزم به دنیا آمد و بعداً خانواده­اش از شهر خوارزم به بغداد منتقل و ساکن شدند.

خوارزمی ریاضیدان، ستاره­شناس، جغرافیدان، فیلسوف و مورخ جهانى بود که میراث عظیم و آثار عظیمی را در اختیار بشریت قرار داد که همه از منابع اصلی­ هستند که استادان و دانشجویان در شرق و غرب از آن استفاده می­کنند، و هنوز ارزش بسزایى دارند. با این حال، خوارزمى نمادی از الهام برای همه شده­است.

شاید نام خوارزمی را هر روز نشنیده باشیم، اما دستاوردهای علمی و فضل بزرگ او بر انسانیت از یک سو و علاقه ایران به دانشمندان بزرگ خود از سوی دیگر، درها را به روی همه مردم باز کرد تا علاقه­شان را نسبت به شناخت تاریخ سیاره نورانی­اى که در آسمان دانش ایران درخشید، رشد کند. این دانشمند آثار علمی ارائه کرد که مبنایی براى علم بود. از آنجایی که امروز سالگرد تولد خوارزمى است برآن شدیم که نکته­هایی را بر زندگی او که آن را وقف علم و آموزش کرد و از سوى دیگر بر دستاوردهای علمی خود که به بشریت ارائه کرد، و موجب این شد که ایشان بهترین دانشمند و معلم محسوب شود، برجسته کنیم.

خوارزمى در علوم ریاضی و جبر سرآمد بود، به ویژه که او دستاوردهاى زیادى را به جهان ارائه کرد، از جمله کتاب معروف خود «کتاب مختصر در محاسبه جبر و مقابله» که از طریق آن پایه­هاى جبر را بنا نهاد و موجب شد که ایشان «پدر یا پایه­گذار علم جبر» نامیده بشود. ایشان نیز بنیان نوآوری در مثلثات را گذاشت، سیستم اعداد اعشاری را معرفی کرد، روشهای اساسی را برای حل معادلات درجه دوم ارائه کرد و عملیات ضرب شبکه­ای را برای اعداد بزرگ توسعه داد. خوارزمی نیز در مورد حساب و عدد­نویسى با استفاده از اعداد هندی آثارى داشت و در انتقال اعداد هندی به فرهنگ غربی دست داشت. او همچنین کتاب "جمع و تفریق در حساب هندی یا رساله­ حساب" را ارائه کرد، به روشی برای حساب وتر با استفاده از قطر و قوس دست یافت و رساله­ای در مورد اعداد هندی نوشت که برای اولین بار استفاده از صفر به عنوان عددی که می­تواند فضا را اشغال کند شامل شده است. ایشان سیستمی الگوریتم­ها را که نقش عمده­ای در علوم ریاضی و کامپیوتر داشت، کشف کرد.

خوارزمی در زمینه ستاره­شناسى دستاوردهای بزرگ و بسیار مهمی داشت؛ از جمله نگارش چندین جدول نجومی و نگارش کتاب "زیج السند هند" که در آن، علاوه بر تعیین تمام مراحل ماه، سخنانی درباره حرکات خورشید و ماه اختصاص داد، که این، کمکى بزرگی در تعیین و شناخت دقیق زمان کرد. علاوه بر این، ایشان در این زمینه کتابی در مورد اسطرلاب نوشت که آن را کتاب (العمل بالإصطرلاب: کار با اسطرلاب) نامید.

خوارزمى نیز به جغرافیا علاقه­مند بود که در این زمینه گام­هاى مهمى برداشت، از جمله تالیف کتاب "صوره الأرض: تصویر زمین" که در آن مختصات مکان­هایى را که بر اساس نقشه­هاى جغرافیایی دانشمند بطلمیوس بود و در آن حساب طول و عرض جغرافیایی برای ترسیم نقشه­ى جهان را توضیح داد. وى نیز بسیاری از آثار جغرافیایى بطلمیوس را اصلاح کرد و توسعه داد. نقشه­های خوارزمی از بطلیموس دقیق­تر و به نقشه کنونى جهان نزدیکتر است. خوارزمی در تصحیح بسیاری از اطلاعاتی که بطلمیوس در مورد قاره­ى آفریقا و به طور کلی خاورمیانه آورده بود، کمک کرد.

خوارزمی بر بسیاری از دانشمندان و فیلسوفان پس از خود از جمله فرغانی، کندی، ابن سینا، ابن رشد، عمر خیام و نصیرالدین طوسی تأثیر بسزایی داشت. تأثیر او تا به حال ادامه دارد.

دکتر سمر الحسن

این نوشته در آدرس زیر قابل مشاهده است:

http://wehda.alwehda.gov.sy/?p=86715