به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، همایش بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی با تلاوت آیات قرآن کریم، سرود ملی و صلوات خاصه امام رضا(ع) کار خود را آغاز کرد.

در ابتدای این همایش مسعود میرزایی شهرابی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد همزمان با روز پاسداشت زبان فارسی با عنوان «بازشناسی نقش شاهنامه فردوسی در سیر فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی» که با حضور جمعی از دانشمندان، شاهنامه‌پژوهان، دانشجویان و هنرمندان در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، ضمن تبریک دهه کرامت گفت: فرهنگ ایرانی در انواع سطوح علوم عقلی و نقلی، طبیعیات و ریاضیات، حکمت و فلسفه، دین و عرفان، پایگاه استواری در طول تاریخ بوده که رشد و تعالی تمدن درخشان اسلامی همواره بدان وابسته بوده است، تمدنی که در عصر تاریک اروپای گرفتار تحجر و طاعون، سقف تکامل علم بشری شد و ترجمه‌های آثار متفکرانش، پس از صدها سال جمود، مایه بیداری و رنسانس در غرب شد.

رئیس دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: از آغاز نهضت ترجمه در قرن دوم هجری تا آخرین امپراتوری‌ها صفوی، گورکانی و عثمانی، ایرانیان، همیشه در هر کانون تمدنی، صف اصلی صاحبان دانش و معرفت را شکل داده‌اند.

وی ادامه داد: ایرانیان با دیگر ملل مسلمان، یک تفاوت بزرگ داشتند. این ملت فرهیخته، در عین ایمان عمیق قلبی به پیام ناب آخرین و کامل‌ترین فرستاده الهی، استقلال و فرهنگ خود را هرگز از یاد نبرد.

میرزایی شهرابی تصریح کرد: ایرانی بودن و مسلمانی، مثل دو بال پرنده‌ای عمل می‌کرد که یکی از مقاوم‌ترین ملت‌های تاریخ حیات بشر را در مسیر پرواز به فرازنای تمدن خود قدرت بخشیده بود، پیوند بین این دو بال و ریشه‌های عمیق این اعتماد به نفس ملی، با یکی از زیباترین و شاعرانه‌ترین زبان‌های بشری، «زبان فارسی»، عینیت یافته بود. زبان فارسی و استواری و قدرت پایداری ملی، مرهون وجود شاهنامه فردوسی است.

وی گفت: شاهنامه، در زمانی خلق شد که پس از اوج عصر طلایی تمدن اسلامی، در دوران قدرت گرفتن غزنویان، پیوند سلطان و خلیفه و رشد تعصب و عقل‌ستیزی، ادامه این فرهنگ را با چالش و موانع جدی مواجه کرده بود، فرهنگ اصیل شیعی که بر خلاف رویکرد ظاهرگرایان وابسته به دو سامانه خلافت و سلطنت، بر راهبری عقل و دل بستن به موددت اهل بیت(ع) مبتنی بود، در ایران، با مرکزیت مشهد هشتمین گوهر آسمان ولایت، مشهدالرضا(ع) در دوران سخت‌ترین سرکوب‌ها به رشد خود ادامه داد.

رئیس دانشگاه فردوسی مشهد اظهار داشت: این مقاومت تاریخی نیاز به یک فرهنگ حماسی داشت، شاهنامه، قلب این مقاومت و پایه احیای هویت ایرانی و زبان فارسی شد، بیهوده نیست که در پیشانی این کتاب، نام شاعری است که با صدای بلند فریاد زده بود: دریغ است ایران که ویران شود/ کنام پلنگان و شیران شود.

وی ادامه داد: زبان فارسی، زبان شعر و شعور، عرفان و حکمت، و به تعبیر یکی از مستشرقین که در برابر شاهکارهای ادبی این زبان شگفت‌زده شده بود، «بعد از کتب آسمانی، مهم‌ترین موهبت خداوند برای نسل بشر» است.

میرزایی شهرابی عنوان کرد: جمهوری اسلامی ایران با ایمان به «وعده صادق» ظهور آخرین فرزند پیامبر روشنی‌ها در سال‌های اخیر، بزرگداشت شاهنامه، این نماد آزادی و آزادگی، دادگری و یکتاپرستی و به ویژه خردگرایی و حبّ اهل بیت(ع) و تلاش برای بهتر شناختن و ترجمان این اثر به زبان روز را در صدر برنامه‌های فرهنگی خود قرار داده است.

وی در ادامه، تصریح کرد: این مهم، نقش دانشگاه فردوسی را در آغاز گام سوم انقلاب شکوهمند اسلامی، مهم‌تر از پیش کرده است، دانشگاهی که به اتّصاف به نام این حکیم فرزانه به خود می‌بالد نه تنها می‌بالد که خواهد کوشید، در مسیر شناخت اثر وی و ترویج فرهنگ راستین مبتنی در این کتاب نامی، طلایه‌دار باشد. به همین جهت، در دو سال گذشته، برای نخستین بار، دانشگاه خود به یکی از ارکان برنامه‌های بزرگداشت فردوسی تبدیل شده است.

رئیس دانشگاه فردوسی مشهد گفت: تنها قطب علمی ادبیات حماسی کشور در این دانشگاه جای گرفته و گرایش دکترای تخصصی شاهنامه و ادبیات حماسی توسط استادان زبده این دانشگاه طراحی شده است و دانشگاه فردوسی، خانه امن همه شاهنامه‌پژوهان و دوستداران این شناسنامة مشترک همة ایرانیان است.

میرزایی شهرابی ادامه داد: امسال، دانشگاه فردوسی، نه تنها در سطح دانشکده ادبیات و علوم انسانی که همیشه پیشتاز این فعالیت‌ها بوده، بلکه در عالی‌ترین سطح مدیریت و هیئت رئیسه دانشگاه در برنامه‌ریزی شهری و کشوری بزرگداشت فردوسی ورود پیدا کرد، جلسة مشترک هیئت رئیسه با مدیران نهادهای فرهنگی و شهری استان که در تاریخ این دانشگاه برای نخستین بار برگزار می‌شد، در این مسیر، تنها گام آغازین بود. دانشگاه فردوسی، می‌آید که نام فردوسی را نه تنها بر جبین، که بر قلبش حک کند و فردوسی‌وار، پیشرفت، پویایی و اعتماد به نفس را برای آینده‌سازان این مرز و بوم به عمل معنا کند.

«فردوسی» رستم ماندگار فرهنگ فارسی است

صلاح‌الدین جامی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرات افغانستان و عضو هیأت انجمن ادبی هرات گفت: بدون شک اصلی‌ترین مرجع که می‌تواند به عنوان سند هویت یگانه ما تلقی شود و بتوانیم استناد کنیم، شاهنامه فردوسی است.

وی افزود: زمانی که از فردوسی صحبت می‌کنیم قطعا او را به مثابه ادب زبان فارسی به عنوان رستم ماندگار فرهنگ فارسی می‌شناسیم. فردوسی را معمولا به عنوان اندک مردان بزرگی می‌دانیم که همواره بر تاریخ بوده و نه در تاریخ. زمانی که از حکیم دانا صحبت می‌کنیم قبل از هر مورد دستگاه اندیشگی، بزرگ و طیف وسیع از فرهنگ، حکمت، اخلاق، اندرز، پند، سیاست و از همه بیشتر خرد و دادگری به عنوان یک راهبرد سیاسی برای ما عرض اندام می‌کند.

استاد دانشگاه هرات بیان کرد: در کنار این مقولات کیهانی و انسانی از همه مهمتر نمایش حالات درونی انسان با الفاظ بسیار رسا و ساده است. بدون شک بحث از تاثیر شاهنامه فردوسی نسبت به فرهنگ و زبان فارسی است این میزان تاثیر، نفود و تسلط شعر و اندیشه فردوسی بر همه شاعران همواره هویدا و مشهود است.

این استاد اعزامی از سوی خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در هرات افغانستان عنوان کرد: نقش فردوسی در خصوص زبان بیشتر جنبه نیرودهی برای تمام تلاشگران پس از او را دارد. فردوسی در زمانه‌ای شاهنامه ایجاد می‌کند که پیش از او هیچ شاهکار بزرگی نداریم.

جامی خاطرنشان کرد: همه بزرگوارانی که پس از فردوسی دست به سرایش زدند گنجینه و شاهکار بزرگ فردوسی را در دست داشتند و با اتکا به او قطعا به آفرینش‌گری پرداخته‌اند. ما به وسیله این شاهنامه است که می‌توانیم زیرساخت‌های زبان را گسترش دهیم. جالب است که فردوسی در سرایش ۶۰ هزار بیت تنها ۹ درصد واژه غیرفارسی استفاده کرد.

وی ادامه داد: بنابراین فردوسی از مقوله فرهنگ‌سازی در شاهنامه کارگاه عظیم تولید واژه برای فارسی‌زبانان به راه انداخت. با این حساب می‌توان گفت که حظ اشعار حافظ، حلاوت شعر سعدی و جوشش جان مولوی، افسون شعر خاقانی و حیرت‌انگیزی پایگاه فکری خیام را از هر جهت باید از شاهنامه فردوسی بدانیم.

تحلیل های اشتباه درباره شاهنامه

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حجت گنابادی‌نژاد اذعان کرد: اگر بخواهیم یک چهره قله را در ماموریت فرهنگ رضوی معرفی کنیم بدون تردید حکیم ابوالقاسم فردوسی است که از قله‌های این رسالت و ماموریت فرهنگ دینی به شمار می‌آید.

معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی بیان کرد: فردی که حکمت‌های دینی، معارف، اخلاق، حماسه، ادب و ذوق دینی را در شاهنامه خود به تصویر کشید. صرف نظر از تحلیل محتوایی که آثار شاهنامه فردوسی می‌تواند برای ارزش و اعتبار و این اثربخشی داشته باشد این است که در طول بیش از ۱۰۰۰ سال ملل مسلمان، مردم باورمند به فرهنگ اهل بیت(ع) از شاهنامه فردوسی بهره‌مند بودند، استفاده کردند.

وی عنوان کرد: از مکتب‌خانه‌های سنتی تا خانه‌های متدینان، مذهبی، علما و چهره‌های برجسته حوزه علمیه حکایت از این دارد که شاهنامه ترجمان متقن، صحیح، جذاب و اثرگذار در ترجمه فرهنگ ‌اهل بیت(ع) و فرهنگ دینی است. اگر برخی به اشتباه گزاره و تحلیلی در رابطه با شاهنامه دارند ریشه در این دارد که شاهنامه درست شناخته نشده است و حکیم ابوالقاسم فردوسی را در تحلیل و شناخت، خطا و ناروایی‌ها مقصر می‌دانند.

گنابادی‌نژاد خاطرنشان کرد: جامعه شیعی که در طول تاریخ کمترین کج‌روی‌ها را برای خود برنتابیده است، نمی‌تواند گنجینه ادبی و حکمی را قریب ۱۰۰۰ سال در امن‌ترین و خلوت‌ترین فرصت‌های خانه و کاشانه ترویج کند و امروز عده‌ای گزارش زرتشتی از شاهنامه و حکیم فردوسی داشته باشند. خود پذیرش شیعیان در طول تاریخ به نظر می‌رسد صرف نظر از محتوای غنی و قوی که در شاهنامه وجود دارد یک سند معتبری است که شاهنامه میراث ارزشمند و گران‌سنگ دینی و ولایی است.

وی بیان کرد: بزرگترین سهم نسبت به رمزگشایی شخصیت فردوسی در عصر کنونی مربوط به رهبر معظم انقلاب اسلامی است؛ اهتمامی که از سوی ایشان از روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون نسبت به شخصیت فردوسی است یک سند معتبر و گویایی به شمار می‌رود که باید همه کارها بر اساس همان سرفصل‌ها و شاخص‌هایی که از سوی مقام معظم رهبری تعیین و تبیین شده نسبت به فردوسی برنامه‌ریزی و در دستور کار قرار گیرد.

معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی خاطرنشان کرد: باید بیش از گذشته نسبت به چند اولویت مهم به فردوسی اهتمام داشته باشیم. حوزه بازتولید در حوزه اندیشه و علم است. ما نباید به کارهای انجام شده بسنده کنیم و با یک برنامه عملیاتی و زمان‌بندی همه دانشگاه‌های مشهد در عرصه علمی خراسان باید در عرصه آموزشی و پژوهشی برنامه دقیق و مشخص کاری داشته باشند که برای فردوسی و شاهنامه چه برنامه‌هایی در دستور کار دارند.

وی گفت: تعداد پایان‌نامه‌های ما در سطح دکتری، طرح‌های پژوهشی در خصوص فعالیت‌ها و ارتباطات علمی دانشگاه و دانشگاه‌های خارج از کشور با محوریت فردوسی باید برنامه منظم و دقیق باشد که به نظر می‌رسد محوریت دانشگاه فردوسی در این عرصه کاملا روشن و قطعی است و حتما دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی بهترین سنگر برای راهبری این ماموریت است.

گنابادی‌نژاد اظهار کرد: تربیت نیروی انسانی، پژوهشگران، مدرسان، مروجان در حوزه شاهنامه، شاهنامه‌پژوهی، عرصه‌های فرهنگی و تبلیغی که نیازمند است کارهای جدی‌تری در این عرصه صورت گیرد. دستگاه‌های آموزش عالی و حوزه علمیه در تربیت نیروی انسانی و کارسازی در حوزه اندیشه فردوسی و شاهنامه برنامه‌هایی را ارائه کنند.

وی بیان کرد: تولید محصولات فرهنگی و هنری و صنایع فرهنگی است. امروز عصری است که تولید محصولات هنری، فرهنگی، ادبی و صنایع فرهنگی در آن مهم است و تاثیر دارد. این مورد یکی از کارهایی است که باید در حوزه کارهای حکیم فردوسی بیش از گذشته به آن توجه داشته باشیم.

معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی خاطرنشان کرد: تولید محصولات فرهنگی و توسعه فضای رسانه و فضای مجازی برای داخل و خارج از کشور برای ترویج شخصیت و شاهکار فردوسی و توسعه عرصه اجتماعی دیپلماسی ادبی، فرهنگی و هنری در دستور کار قرار گیرد.

فردوسی زبان فارسی را تثبیت کرد

در بخش دیگر از برنامه، محمد حسین زاده، مدیرکل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی گفت: به واسطه نقش فردوسی و شاهکار او، این روز با نام پاسداشت زبان فارسی نیز شناخته می شود. قبل از فردوسی نیز اگرچه اشعار شاعران فارسی زبان در تاریخ ماندگار شده است، اما اثر شاهنامه بر حفظ و ماندگاری زبان فارسی بی بدیل است. فردوسی سرایش شاهنامه را با وجود هجمه هایی که علیه این زبان وجود داشت تا به حاشیه رود، با زیرکی انجام داد. اگر امروز من و شما به زبان فارسی سخن می گوییم و از غزل حافظ و شیرینی گلستان و بوستان لذت می بریم، به واسطه کار بزرگ فردوسی بوده است که این زبان را تثبیت کرد تا سینه به سینه و دهان به دهان منتقل شود و امروز گنج های بسیاری داشته باشیم.

وی یادآور شد: اتفاقی که فردوسی رقم زد ماندگاری زبان فارسی است. در طول تاریخ به واسطه کشورگشایی ها و فرهنگ دوستی ها، زبان فارسی فراتر از مرزها پیش رفت؛ برادران افغانستان همدل و همزبان ما هستند. فردوسی حلقه مشترک ایران و تاجیکستان است. واقعیت این است که زبان فارسی تا هندوستان هم پیش رفته است.

ایران و زبان فارسی؛ پرچمدار اخلاق

حمایت دانشجویان و استادان دانشگاه‌ های خارج از کشور از غزه و فلسطین، قسمت دیگری از صحبت های مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی را شامل شد. وی گفت: در برخی از دانشگاه ها شعارهایی که سر داده می شود به زبان فارسی است. نکته ای مهم که جای تحلیل و پژوهش دارد. جمهوری اسلامی به درستی دو پایه برای خود در جهان امروز بنا کرده است. یک پایه شیعی و یک پایه ایرانی. جمهوری اسلامی دین را با فرهنگ ایرانی ادغام کرد.

وی تصریح کرد: ایران، امروز در حوزه اخلاق پرچمدار جهان است و زبان پرچمدار نیز زبان فارسی است که یکی از سنگرهای اصلی که ما مدیونش هستیم فردوسی است.حسین زاده در بخش پایانی صحبت های خود با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب در کنگره جهانی امام رضا (ع)  از این گفت که بخشی از گسترش زبان فارسی در علم اتفاق می افتد.

قطب الدین صادقی که اغلب او را با کارهای نمایشی اش به خاطر می آوردند دیگر فردی بود که در این نشست با اتکا به محتوای شاهنامه درباره مرگ سخن گفت.

سخنان مجید طهوریان‌عسکری، عضو شورای شهر مشهد و رئیس کمیسیون ویژه توسعه و بهسازی توس، پایان بخش این مراسم بود.  

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به برگزاری همایش امسال با عنوان «بازشناسی نقش شاهنامه فردوسی در سیر فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی» عنوان کرد: کارگروه فکری حکیم طوس، یک نهاد ملی است که ذیل انجمن آثار و مفاخر کشور تعریف شده و بخش محوری اجرای این برنامه را شکل داده است.

فرزاد قائمی بیان کرد:  این همایش، در سطح فکری و محتوایی از تأیید علمی، کمک و حمایت معنوی قطب علمی شاهنامه و فردوسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی، انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، انجمن و بنیاد بین‌المللی ایران‌شناسی، دبیرخانه ملی هنر حماسی و بسیاری مراکز علمی دیگر برخوردار است.

وی گفت: این همایش کوشیده است، ابتدا سهم شاهنامه فردوسی در دگرگونی فرهنگ، تمدن، آیین‌ها و مکاتب فکری، در ایران تاریخی و معاصر را تبیین کند.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: تداوم نقش فرهنگی شاهنامه در طول تاریخ، بر پایه متون حماسی فارسی شامل حماسه‌های ملی، تاریخی و دینی یا حماسه‌های عامیانه و نسبت انواع هنرها همچون معماری، موسیقی، نقاشی، خوشنویسی، هنرهای تجسمی، سینما و نمایش را با جایگاه فرهنگی حماسه محل بررسی پژوهشگران قرار دهد.

رونمایی از چهار جلد مجموعه مقالات در باب شاهنامه فردوسی، اجرای نقالی شاهنامه توسط دختر هنرمندی از چهارمحال بختیاری و اجرای موسیقی سنتی و مرور دیباچه شاهنامه از بخش های دیگر این مراسم بود.

انتهای پیام/