به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ،درهمایش اخیر «عرفان در تمدن اسلامی»،  محمود شیخ، استاد الهیات و عضو هیئت علمی گروه ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه تهران، به ارائه دیدگاه‌های خود درباره مفهوم هدایت در اندیشه ابن عربی پرداخت. وی تاکید کرد که هدایت از نظر ابن عربی با حرکت، زندگی و پویایی مرتبط است و این تفسیر، رویکردی انسان‌محور و پویاتر نسبت به باورهای سنتی دارد.

 شیخ در ابتدای سخنرانی خود گفت: مفهوم هدایت در زندگی فرد مسلمان و جامعه اسلامی اهمیت بنیادینی دارد. این واژه و مشتقات آن 305 بار در قرآن ذکر شده و در نماز روزانه، مسلمانان ده بار با عبارت «اهدناالصراط المستقیم» از خداوند طلب هدایت می‌کنند.

وی به مقایسه بین دیدگاه ابن عربی و متکلمان سنتی پرداخت و بیان داشت که متکلمان، هدایت را به معنای پذیرش مجموعه‌ای از گزاره‌های دینی می‌دانند. از نظر آنها، هدایت به معنای تصدیق قلبی و باور به صدق گزاره‌های دینی است. دکتر شیخ افزود: ابن عربی در مقابل، هدایت را راه یافتن به حیرت و حرکت می‌داند. او هدایت را مساوق زندگی و حیات می‌خواند و ضلالت را مساوق مرگ و سکون.

به گفته دکتر شیخ، ابن عربی معتقد است که هدایت یعنی حرکت و زندگی، در حالی که متکلمان هدایت را به مجموعه‌ای از باورهای ثابت محدود می‌کنند. این رویکرد ابن عربی نه تنها به ساحت باورها محدود نمی‌شود، بلکه به ساحت عواطف، اراده و رفتار انسان نیز توجه دارد و از این رو، انسان‌محور و پویا است.

وی ادامه داد: ابن عربی بر کنار گذاشتن پیش‌فرض‌ها و پیش‌داوری‌ها تأکید می‌کند. هدایت از نظر او حیرتزایی است و حیرت را با حرکت و نماندن در یک نقطه معنا می‌کند. این روایت ابن عربی پشتوانه دینی نیز دارد و دعای نبوی «ربّ زدنی فیک تحیّراً» را مهمترین مستند او در این خصوص می‌داند.

 شیخ همچنین به تاثیر این دیدگاه بر پذیرش تنوع دینی اشاره کرد و گفت: فهم ابن عربی از هدایت به دلیل انسان‌مندی‌اش، راه را برای پذیرش تنوع دینی باز می‌کند. هدایت را فرایندی از حرکت و کوشش و صیرورت دانستن، به توسعه دایره هدایت‌شدگان کمک می‌کند و نزاع‌های عقیدتی را کاهش می‌دهد.

وی افزود: این رویکرد به هدایت، زندگی‌گرا و پویاست و به زندگی و حیات انسان دیندار معنای بیشتری می‌بخشد. هدایت را زندگی و حرکت، و ضلالت را مردگی و سکون دانستن، آثار پربرکتی برای انسان دیندار و حیات روزمره او دارد و از او انسانی شاداب و متوجه اصل زندگی می‌سازد.