رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آستانه قزاقستان در جدید ترین گزارش ارسالی خود، به نقش آستانه در تقویت گفت‌وگوی بین‌المللی ادیان و مذاهب می‌پردازد که بدین شرح است: کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی که با ابتکار جمهوری قزاقستان و به میزبانی آستانه برگزار می‌شود، به عنوان یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های جهانی در زمینه گفت‌وگوی بین‌الادیانی شناخته می‌شود. این کنگره نه تنها به عنوان فضایی برای تبادل نظر، بلکه به عنوان ابزاری عملی برای پیشبرد ارزش‌های الهی و انسانی عمل کرده است. تصویب ‌«مفهوم توسعه کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی برای دوره 2023 تا 2033» نمونه‌ای از نگاه راهبردی و آینده‌نگرانه به این حوزه است.

به نسل معاصر بشریت این سرنوشت رسیده است که در دورانی زندگی کند که به طور همزمان می‌توان آن را به عنوان سال‌های تغییرات بزرگ، جست‌وجوی معانی جدید و نقاط تکیه و همچنین، زمان آزمایش‌های دشوار در پس‌زمینه‌ی بی‌ثباتی سیاسی، اقتصادی و معنوی جهانی نامید. با توجه به افزایش درگیری‌ها و تضادها در زمینه‌های بین‌ادیانی و بین‌مذهبی و با توجه به اینکه این مسائل به جنبه‌ای جهانی تبدیل شده‌اند، جهان به طور فعال به بررسی عوامل این مشکلات و جستجوی راه‌حل‌های آن می‌پردازد.

در این زمینه‌ی پیچیده، جهانی که متأسفانه کمتر پایدار، کمتر قابل پیش‌بینی و در نتیجه کمتر راحت شده است، نیازمند دعاها و اقداماتی به نام عدالت، صلح، امنیت و رفاه برای همه جوامع و کشورها است. زیرا ارزش‌های عالی هر دینی، درک و احترام متقابل به یکدیگر است. در حقیقت، اغلب رویدادهای ژئوپلیتیکی دارای زمینه‌ای دینی هستند که همیشه به طور کافی شناخته نمی‌شوند. در عین حال، نقش دین در مقیاس جهانی نادیده گرفته می‌شود.

با این حال، تاریخ و واقعیت‌های زمانه‌ی ناآرام ما بار دیگر ضرورت حیاتی شناخت دین را به عنوان بخش مهمی از جامعه انسانی تأیید می‌کنند، و رهبران دینی را به اتحاد، حمایت و همکاری با یکدیگر برای حل مشکلات جاری دعوت می‌کنند. از این رو، در پلتفرم‌های گفت‌وگو، دین به طور طبیعی به عنوان «دعوتی» برای صلح، احترام متقابل و ایجاد هماهنگی، در راستای ارزش‌های عالی تبدیل می‌شود.

در تاریخ تمدن معاصر، مسیرهای بسیاری برای دستیابی به صلح و ثبات وجود دارد. یکی از مهم‌ترین آنها گفت‌وگوی بین‌ادیانی جهانی است که به موتور قدرتمندی برای توسعه دوران معاصر تبدیل شده است. این تغییرات گسترده و عمیق به طور طبیعی با این واقعیت پیوند دارد که گفت‌وگوی بین‌ادیانی، که اجازه می‌دهد از روابط بهتر بین پیروان ادیان مختلف بهره‌برداری شود، به یک جهت برجسته و نیروی محرک دوران معاصر و نیازی برای نسل‌های آینده بشر تبدیل شده است. باید اعتراف کرد که گفت‌وگوی بین‌ادیانی بسیار مهم است، زیرا در آن افکار به هم نزدیک می‌شوند و دشمنی‌ها کاهش می‌یابند.

در فرآیند این گفت‌وگو، باز بودن، صداقت، تحمل، احترام متقابل و برابری همه شرکا برای ایجاد فضایی راحت برای بیان آزادانه دیدگاه‌ها، نظرات و اعتقادات با در نظر گرفتن تمامیت هر فرهنگ، زبان و سنت، برای جلوگیری از درگیری‌ها و خشونت از طریق حل و فصل مسائل و تنش‌ها پیش‌بینی می‌شود.

تحرک خاصی به این فعالیت با برگزاری دومین اجلاس رهبران ادیان جهانی و سنتی در پاییز ۲۰۰۶ در آستانه داده شد که طی آن سندی تحت عنوان «اصول گفت‌وگوی بین‌ادیانی» تصویب شد. در این سند اعلام شد که گفت‌وگوی بین‌ادیانی می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر انواع گفت‌وگوها، به ویژه اجتماعی و سیاسی، خدمت کند. امروزه، جامعه پیشرو جهانی نقش مثبت آستانه را در برقراری گفت‌وگو بین ادیان جهانی و سنتی به رسمیت می‌شناسد.

بدیهی است که نقش مرکزی در این فرآیند بدون شک توسط اجلاس رهبران ادیان جهانی و سنتی ایفا می‌شود که به عنوان یک پلتفرم جهانی معتبر برای گفت‌وگوی بین‌ادیانی شناخته شده است، با هدف ایجاد پل‌هایی – گفت‌وگو بین رهبران ادیان جهانی، و همچنین گفت‌وگو با جهان سیاست، فرهنگ، آموزش و رسانه‌ها.

در پس‌زمینه تناقضات بین‌تمدنی که در جهان پدید می‌آید، تجربه منحصربه‌فرد آستانه در سطح جهانی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این تجربه ریشه در تاریخ دارد، جایی که از دیرباز انسان تلاش کرده است خود را بشناسد، راه خود را به سوی حقیقت پیدا کند و خدا را بیابد. این مسیر معنوی را حکما «خودسازی» نامیده‌اند. در این معنا، برخی شباهت‌ها را می‌توان در مورد کشورهایی که به محیط خارجی پیام‌هایی از گفت‌وگو و توافق، هماهنگی و صلح، تحمل، نیکی و عدالت منتقل می‌کنند، قائل شد.

ظهور جمهوری قزاقستان یک کشور جوان صلح‌دوست در قلب اوراسیا کیفیت توسعه مأموریت معنوی جهانی آن را تعیین کرده است. آنچه توسط قزاقستان مستقل در برگزاری اجلاس رهبران ادیان جهانی و سنتی انجام شده، یک جهش تاریخی از یک کشور جوان مستقل به مسیر تمدن جهانی است. هدف از این جهش بزرگ، گفت‌وگوی بین‌ادیانی، ایجاد شرایط برابر، تبادل ایده‌آل‌ها، فرهنگ و ارزش‌ها برای ساختن جامعه‌ای با سرنوشت مشترک بر روی این سیاره است.

چشم‌اندازهای کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی را می‌توان فقط در زمینه‌ی روندهای توسعه جهانی در عصر معاصر به درستی درک کرد. از میان بسیاری از اجتماعات دیگر، این کنگره احتمالاً طولانی‌ترین تاریخچه‌ی چند قرنی و بیش از 20 سال تاریخ معاصر را داراست.

مشارکت‌کنندگان کنگره – رهبران برجسته‌ی معنوی معاصر – سهمی بی‌همتا در ترویج ایده‌آل‌ها و ارزش‌های کنگره دارند. آنان به طور قاطع درباره‌ی گفت‌وگوی بین‌ادیانی به عنوان «پلی که ملت‌ها و کشورهای دشمن را حتی در زمان‌های درگیری از طریق گفت‌وگوی میان رهبران متحد می‌کند» سخن می‌گویند.

همگان به رسمیت می‌شناسند که صدای رهبران دینی همواره صدای وجدان برای تمامی تصمیم‌گیرندگان و کسانی که سرنوشت مردم به آنان وابسته است، بوده است. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌توانند قربانی دعوت‌های خصمانه و جنگ‌طلبانه‌ی شبه‌دینی شوند. اما در عین حال، یک کلمه‌ی حکیمانه‌ی رهبر دینی می‌تواند صلح را به دل‌های مردم آورده، به آن‌ها آرامش و شادی ببخشد.

یک چیز مسلم است: انسانی که به خدا ایمان خالصانه دارد، هرگز به همسایه‌ی خود تجاوز نمی‌کند، زیرا به او سفارش شده است که همسایه‌ی خود را دوست بدارد.

قزاقستان یکی از نخستین کشورهایی بود که مسئولیت پیشبرد گفت‌وگو میان رهبران ادیان جهانی و سنتی را برعهده گرفت.

نقش و اهمیت کار عظیم هفت اجلاس بین‌ادیانی آستانه که از سال 2003 تا کنون برگزار شده‌اند، به طور گسترده‌ای در سراسر جهان به رسمیت شناخته شده است. اسناد این اجلاس‌ها توسط سازمان‌های بین‌المللی معتبر و تمامی مذاهب جهانی مورد تایید قرار گرفته است.

ابتکارات شریف کنگره‌های پیشین از سوی جامعه‌ی جهانی به طور گسترده‌ای حمایت شده‌اند. سازمان‌های معتبری نظیر سازمان ملل متحد، یونسکو، سازمان همکاری اسلامی، و سایر انجمن‌های بین‌المللی برجسته، همچنین، سیاستمداران و کارشناسان شناخته شده، به طور مداوم توجه ویژه‌ای به کنگره نشان داده‌اند و پایتخت قزاقستان، آستانه، را به عنوان «نقطه‌ی صلح» و محلی برای گفت‌وگوی جهانی بین‌ادیانی تعیین کرده‌اند.

این شواهد روشن است که کشور ما مسیر خود را در میان تمدن‌های جهانی به عنوان دولتی بردبار و متمدن پیدا کرده و قزاقستان رو به رشد و مهمان‌نواز را به جهان معرفی می‌کند.

به ابتکار رهبری سیاسی قزاقستان، هفت کنگره‌ی رهبران ادیان جهانی و سنتی با موفقیت در آستانه و تحت نشان گفت‌وگوی جهانی بین‌ادیانی و هم‌افزایی برگزار شده‌اند: در سال‌های 2003، 2006، 2009، 2012، 2015، 2018، و 2022. این اجلاس‌های جهانی بین‌ادیانی نه تنها وضوح و دقت سیاست خارجی کشور ما را نشان دادند، بلکه شاهدی بر کارآمدی مدل منحصر به فرد قزاقستان در زمینه‌ی همزیستی بین‌اقوامی و بین‌ادیانی نیز بودند.

گفت‌وگوی ادیان، تعامل و همکاری رهبران ادیان جهانی و سنتی به عنوان ایده‌ی مفهومی کنگره و راه‌حلی برای اختلافات، به طور واضح و منطقی در برابر روش‌های خشونت و ترور در روابط بین‌ادیانی و بین‌قومی قرار گرفته است. نتیجه‌ی این کار، رشد کمی و کیفی اهمیت جهانی اجلاس بین‌ادیانی آستانه است.

کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی به یک بخش منحصربه‌فرد از گفت‌وگوی بین‌المللی حاملان ارزش‌های صلح و تفاهم متقابل تبدیل شده است که رهبران و نمایندگان برجسته‌ی اسلام، مسیحیت، یهودیت، بودیسم، هندوئیسم، شینتوئیسم، تائوئیسم، جینیسم و سایر ادیان در آن شرکت دارند.

مسیر مبارک آستانه – پایتخت اوراسیایی صلح و تفاهم – تحت هدایت و توجه مستقیم رئیس‌جمهور قزاقستان قرار دارد.

«برگزاری کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی بخش مهمی از سیاست قزاقستان است که هدف آن تقویت گفت‌وگو و همکاری در داخل کشور و در سطح جهان است. بیانیه‌هایی که در تمامی اجلاس‌های پیشین تصویب شده‌اند، همواره رادیکالیسم، خشونت و درگیری‌ها را بدون توجه به توجیهات آن‌ها محکوم کرده‌اند. در شرایط پیچیده‌ی مدرن، این نکته بسیار مهم است که رهبران دینی، با نشستن پشت یک میز، نمونه‌ای از حسن نیت را که بر هر گونه اختلاف غلبه می‌کند، به جهان نشان می‌دهند. به نظر من، این مأموریت اصلی و ویژگی ویژه‌ی کنگره ماست.» این ایده‌های رئیس‌جمهور که در افتتاحیه‌ی هفتمین کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی در سال 2022 بیان شد، بعدها به «نخ قرمز» موضوعات جلسات آینده‌ی هشتمین اجلاس بین‌ادیانی آستانه تبدیل شدند.

با آگاهی از مأموریت تاریخی خود در منطقه و جهان، قزاقستان نمی‌تواند نقش «تماشاگر بی‌طرف» را در فرآیندهای پیچیده جهانی ایفا کند که اکنون به طور کامل منافع امنیتی مردمانی را که از جمله در اوراسیا بزرگ زندگی می‌کنند، تحت تأثیر قرار داده است. 

جمهوری قزاقستان به طور فعال در برقراری گفت‌وگوی متمدنانه و به‌کارگیری مکانیزم‌های دیپلماسی معنوی مشارکت می‌کند. فوروم رهبران جوان مذهبی برگزار شده است. سفیران حسن نیت کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی تعیین شده‌اند. 

این مأموریت شریف که قرار است قزاقستان در ادامه آن را ادامه دهد، مورد حمایت تمام شهروندان کشور ما قرار گرفته و توسط جامعه جهانی به رسمیت شناخته شده است. 

جمهوری ما همواره در جریان رویدادهایی قرار داشته است که تأثیر قابل توجهی بر شکل‌گیری و توسعه تاریخ بشری و جهانی داشته‌اند. به‌عنوان نوادگان تمدن‌های باستانی قاره اوراسیا، مردم استپ بزرگ حقیقت ساده‌ای را دریافته‌اند: صحبت کردن از خداوند یعنی صحبت کردن از صلح، معنویت و توافق! 

سهم قزاقستان در توسعه گفت‌وگوی بین‌الادیانی، اعتبار کشور ما را در میان ملت‌ها تقویت کرده است. در ساختارهای جهانی، قزاقستان به‌عنوان کشوری با اقتصادی در حال توسعه و جامعه‌ای که بر اساس تفاهم و احترام متقابل به هم پیوسته است، با ابتکارات نیکو شناخته شده است. 

کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی که به ابتکار قزاقستان برگزار شده است، به بخشی ارگانیک و مؤثر از گفت‌وگوی جهانی بین ادیان معاصر تبدیل شده است. این کنگره همچنان نقش مهمی را ایفا می‌کند و به افزایش تفاهم متقابل میان رهبران معنوی، ادیان و ملت‌ها کمک می‌کند. 

وضعیت بین‌المللی که در سال‌های اخیر به طور رادیکالی تغییر کرده است، شرایط کاملاً جدیدی را برای بحث در مورد مشکلات گفت‌وگوی جهانی بین‌الادیانی ایجاد کرده است. 

گامی بزرگ در این جهت در بیست‌ودومین نشست دبیرخانه کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی در اکتبر 2024 برداشته شد. تصمیم گرفته شد که در تاریخ 17 تا 18 سپتامبر 2025، هشتمین کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی تحت شعار: «گفت‌وگوی ادیان: هم‌افزایی برای آینده» برگزار شود. 

در چارچوب هشتمین کنگره، تعدادی از موضوعات مهم مورد بررسی قرار خواهند گرفت، از جمله :   

- «قرن بیست‌ویکم: نقش دین در همبستگی بشریت» 

- «دین به‌عنوان عاملی برای توسعه پایدار جهان»

- «ارزش‌های معنوی در عصر واقعیت دیجیتال و هوش مصنوعی»

- «ایمان در برابر افراط‌گرایی»

بدین ترتیب، آستانه بار دیگر به محلی برای دیدار روحانیان جهان تبدیل خواهد شد که الهام‌بخش حل مشکلات جهانی، غلبه بر اختلافات و تقویت روح احترام متقابل و همکاری خواهد بود. 

امیدواریم که در کنگره پیش‌رو، گفت‌وگوی سازنده‌ای صورت گیرد و پیشنهادات جدیدی برای حفظ صلح و توافق در سراسر جهان ارائه شود، که تأیید می‌کند گفت‌وگوی جهانی بین‌الادیانی و سازندگی همچنان از گرایش‌های ضروری دوران معاصر است. 

قزاقستان مدرن و پویا در قرن بیست‌ویکم، همچون پلنگ برفی جوان، با اطمینان به تسخیر قله‌های جدید معنوی ادامه می‌دهد یک «اورست معنویت» منحصر به فرد. 

بدین ترتیب، با تولید مستمر ابتکارات استراتژیک که هدف آن همبستگی جهانی ادیان جهانی و سنتی است، قزاقستان جایگاه رهبری خود را در گفت‌وگوی جهانی بین‌الادیانی به‌طور مستحکم تثبیت می‌کند. 

در حقیقت، آستانه به نقش هماهنگ‌کننده فرآیند جهانی تفکر تبدیل شده است. از این رو، تجربه‌ای که طی بیش از دو دهه توسط کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی به دست آمده، امروز ارزش بسیار زیادی دارد. 

افزون بر این، این تجربه در قالب مفهوم توسعه کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی برای دوره 2023 تا 2033 اجرایی شده است. بدین ترتیب، اجلاس بین‌الادیانی آستانه تنها به مکانی برای گفت‌وگو برای گفت‌وگو تبدیل نشده است، بلکه به ابزاری جهانی و واقعی برای ترویج صلح و ارزش‌های انسانی اعطا شده از سوی خداوند بدل گشته است. 

رفاه بشریت، صلح و امنیت آن تا زمانی که اتحادش به طور مستحکم برقرار نشود، قابل دست‌یابی نخواهد بود – این ایده‌ای است که زندگی و واقعیت‌های آن ارائه داده است، واقعیت‌هایی که از سنت‌ها جدا نیستند و به کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی یک پویایی تاریخی برای یک دهه کامل می‌بخشند. 

رهبران ادیان جهانی و سنتی امیدوارند که دیدار آن‌ها و کنگره هشتم که در سپتامبر 2025 برگزار خواهد شد، به تحقق این واقعیت نزدیک‌تر شود. 

در پایان، باید گفت که از هم‌اکنون بسیاری از رهبران ادیان جهانی و سنتی علاقه و توجه صادقانه‌ای به اجلاس جهانی بین‌الادیانی پیش‌رو در آستانه نشان می‌دهند و در ارتباط مداوم با دبیرخانه کنگره و نهاد اجرایی آن – مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی بین‌دینی و بین‌مذهبی  قرار دارند. 

و هیچ شکی نیست که افکار حکیمانه، ایده‌ها و پیشنهادات ارزشمند ارائه شده توسط شرکت‌کنندگان و مهمانان افتخاری کنگره هشتم از جایگاه‌های عالی اجلاس بین‌الادیانی آستانه به تمام گوشه‌های جهان منتقل خواهد شد و به تقویت صلح و توافق متقابل کمک خواهد کرد، همان‌گونه که ضرورت‌های عصر معاصر – عصر گفت‌وگوی جهانی بین‌الادیانی و سازندگی ایجاب می‌کنند. سال 2025 صفحات جدیدی از گفت‌وگوی جهانی بین‌الادیانی و سازندگی را باز می‌کند.

کارلیگاش کالیلاخانوا، مدیر دپارتمان مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی بین‌دینی و بین‌مذهبی

آستانه به عنوان مدلی از مدیریت گفت‌وگوی دینی و تسهیل فرآیندهای پیچیده جهانی، در حال تثبیت جایگاه خود در سطح بین‌المللی است. این شهر با استفاده از تجربه‌های بیش از دو دهه در برگزاری کنگره‌ها و نشست‌های بین‌الادیانی، نشان داده که چگونه می‌توان به شکل مؤثر به تقویت وحدت انسانی و کاهش تنش‌های بین‌المللی کمک کرد. این تلاش‌ها بر این ایده استوار است که رفاه، صلح و امنیت بشریت تنها از طریق اتحاد و همکاری میان ملت‌ها و ادیان ممکن است. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهایی که ارزش‌های معنوی و فرهنگی را مهمترین محور فعالیت‌های بین‌المللی خود قرار داده است، نقش مهمی در تقویت این گفت‌وگوها ایفا می‌کند.

حضور رایزنی فرهنگی ایران در این نشست‌ها و همکاری‌ها با مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان و مذاهب در آستانه، نمونه‌ای از اظهار تمایل و تعهد مسئولانه کشورمان به ترویج ارزش‌های مشترک انسانی و دینی است. با ورود به سال 2025، آستانه بار دیگر به محلی برای تصمیم‌گیری در مورد مسائل کلیدی جهانی تبدیل خواهد شد. از هم‌اکنون، بسیاری از رهبران ادیان جهانی و سنتی علاقه‌مندی خود را برای حضور در هشتمین اجلاس رهبران ادیان جهانی و سنتی در آستانه اعلام نموده اند. ایده‌ها و پیشنهادات ارزشمندی که در این نشست‌ها مطرح می‌شود، می‌تواند به تقویت صلح، درک متقابل و همکاری‌های بین‌المللی در عرصه گفت‌وگوهای دینی کمک کند.

منبع:

https://kazislam.kz/ru/2024/12/epoha-pod-znakom-global-nogo-mezhreligioznogo-dialoga-i-sozidaniya/