جواد امینی‌منش کارشناس ارشد دیپلماسی فرهنگی در یاداشتی که آن را خبرگزاری ایرنا  منتشر کرده، اینگونه آورده است:  

در این یادداشت می‌خواهم به این مسیرها اشاره داشته باشم؛ ۱. تقویت برند ملی و افزایش تقاضای خارجی: وقتی کشوری از طریق دیپلماسی فرهنگی تصویری مثبت و جذاب از خودش ارائه می‌دهد، مثلاً با ترویج هنر، سینما، موسیقی، سبک زندگی یا غذاهای محلی، آن تصویر به ارتقای برند ملی کمک می‌کند. این برند، محصولات داخلی را در بازارهای جهانی محبوب‌تر می‌کند. 

مثال: ژاپن با ترویج فرهنگ آنیمه، غذای سوشی و سبک زندگی مینیمالیستی، بازار جهانی بزرگی برای کالاهای تولید داخل خودش ساخته است.

۲. جذب سرمایه و همکاری‌های فناورانه: فرهنگ می‌تواند اعتماد بسازد. وقتی یک کشور از طریق برنامه‌های فرهنگی تصویر قابل اعتمادی از خودش نشان دهد، سرمایه‌گذاران خارجی بیشتر به همکاری‌های اقتصادی و تولیدی با آن کشور جذب می‌شوند.

مثال: کره‌جنوبی با قدرت گرفتن موج کره‌ای (K-wave) در دنیا، نه‌تنها موسیقی و سریال صادر کرد، بلکه راه را برای فروش لوازم الکترونیکی و ماشین‌سازی‌اش هم گشود.

۳. افزایش گردشگری فرهنگی و حمایت از تولید محلی: گردشگری فرهنگی، تقاضا برای محصولات بومی، صنایع‌دستی، غذا، لباس و سایر تولیدات محلی را بالا می‌برد. این موضوع مستقیماً روی تولید در داخل، اثر می‌گذارد.

مثال: وقتی گردشگرها برای فستیوال‌های فرهنگی یا میراث تاریخی به کشور فرانسه می روند، فروش محصولات داخلی فرانسه افزایش می‌یابد.

۴. ترویج سبک زندگی بومی و حمایت از تولید داخل: اگر دیپلماسی فرهنگی بتواند سبک زندگی و ارزش‌های بومی را ترویج دهد، مصرف کالاهای داخلی را حتی در داخل کشور بالا می برد. چون مردم به تولید ملی احساس تعلق و غرور پیدا می کنند.

مثال: استفاده از لباس‌های سنتی، غذاهای بومی، یا زبان فارسی در رسانه‌های بین‌المللی می‌تواند سبب بازگشت غرور ملی و حمایت بیشتر از تولید داخلی بشود.

حال با نگاهی به ارزش‌‎هایی که دیپلماسی فرهنگی برای کشور ایجاد می‌کند، می‌بینیم که این مولفه چقدر حیاتی و از اهم مسائل است: به بهبود تصویر بین‌المللی کشور کمک می‌کند. جذابیت برند ملی را افزایش می‌دهد. باعث رشد تعاملات بین‌المللی می‌شود. صادرات محصولات فرهنگی رونق می‌گیرد. سرمایه‌گذاری و همکاری‌های فناورانه در داخل جذب می‌شود. گردشگری فرهنگی افزایش می‌یابد. تقاضای خارجی برای کالاها و خدمات ایرانی بیشتر می شود. سبب افزایش تولید برای پاسخ به بازار خارجی می‌شود.

اما اینها، همه ارزش‌هایی که دیپلماسی فرهنگی ایجاد می‌کند، نیست. با بررسی بیشتر این موضوع به نتایج عمیق تری دست می‌یابیم: هویت ملی و سبک زندگی بومی تقویت می‌شود. اعتماد به نفس و غرور ملی افزایش می یابد. تمایل بیشتر به مصرف تولیدات داخلی بیشتر می شود. تولید برای پاسخ به بازار داخلی رونق می‌گیرد.

از سوی دیگر، صادرات محصولات فرهنگی و صنایع خلاق نه‌تنها می تواند در این مبحث گنجانده شود بلکه یکی از مهم‌ترین و ملموس‌ترین مسیرهای اتصال دیپلماسی فرهنگی به تولید ملی و سرمایه گذاری در آن خواهد بود. حال سؤال این است که چرا این بخش مهم است؟ سه دلیل مهم در اینجا وجود دارد: درآمد مستقیم از صادرات و کالاهای فرهنگی؛ این کالاها جزو محصولات با ارزش افزوده بالا هستند و با سرمایه کم، ارزآوری زیادی دارند.

در امتداد این موضوعات، رونق کارآفرینی و تولید اشتغال‌زا صاحب اهمیت است. صنایع خلاق برخلاف صنایع سنتی نیاز به زیرساخت سنگین ندارند، ولی اشتغال‌زایی وسیعی دارند. به ویژه اینکه جوانان و فارغ‌التحصیلان در این حیطه، به سرعت جذب می شوند. جذب توجه بازار جهانی به سبک زندگی و برند فرهنگی ایران هم نکته مهم دیگری است که در این عرصه. این صادرات می توانند مثل دروازه ورود به سایر محصولات صنعتی و خدماتی کشور هم عمل کنند.

یکی از پایه‌های اصلی دیپلماسی فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، زبان فارسی و ترویج آن است. از آنجا که توجه به همسایگان از سیاست‌های اصلی نظام ما است، زبان فارسی می تواند علاوه بر افزایش تعاملات فرهنگی و اقتصادی، به تقویت صنعت گردشگری و پیشرفت در زمینه علمی و فنی نیز کمک کند. علاوه بر اینها، تقویت هویت ملی و فرهنگی نیز، دیگر دستاورد ترویج زبان فارسی خواهد بود.

با به دست آوردن این موارد مثبت، زمینه برای سرمایه گذاری برای تولید در کشور، فراهم تر می شود. جدا از این مباحث، ایجاد اعتماد در بازار، افزایش حضور شرکت‌های بین‌المللی و ارتقای صنایع فرهنگی و آموزشی نیز با ترویج زبان فارسی حاصل خواهد شد.

به عنوان مثال، چین یکی از نمونه‌های موفق در ترویج زبان ملی خود است. زبان ماندارین (چینی) با راه‌اندازی برنامه‌هایی که هدف آن آموزش زبان چینی در سراسر جهان است، توانسته ارتباطات فرهنگی و تجاری چین با کشورهای دیگر را تسهیل کند. این امر باعث جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی به چین شده است، زیرا بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل دارند در بازاری بزرگ که زبان آن را می‌شناسند و ارتباط برقرار می‌کنند، سرمایه‌گذاری کنند.

نمونه‌های موفق دیگری در ژاپن، کره جنوبی و آلمان نیز قابل مشاهده و مطالعه است. بنابراین ترویج زبان ملی می‌تواند به شکل مؤثری به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، تقویت تجارت بین‌المللی و رشد اقتصادی کمک کند. این روند نه تنها به تسهیل روابط تجاری کمک می‌کند بلکه باعث افزایش آگاهی از فرصت‌های اقتصادی و فرهنگی یک کشور می‌شود.

اما نکته مهم دیگری که در دیپلماسی فرهنگی صاحب ارزش به حساب می‌آید، موضوع ایرانیان خارج از کشور است. نقش ایرانیان خارج از کشور و دیاسپورای ایرانی در رشد تولید و جذب سرمایه‌گذاری برای تولید در ایران بسیار مهم و قابل توجه است.

ایرانیان خارج از کشور نه تنها از نظر مالی بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی می‌توانند نقش کلیدی در تقویت اقتصاد کشور ایفا کنند. مثلا ایرانیان خارج از کشور به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، دارای سرمایه‌های مالی قابل توجهی هستند که می‌توانند به عنوان یک منبع مهم برای تأمین مالی پروژه‌های تولیدی در ایران مورد استفاده قرار گیرند. این سرمایه‌ها می‌توانند به شکل مستقیم (سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و صنایع) یا غیرمستقیم (از طریق سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی یا استارتاپ‌ها) وارد بازار ایران شوند. بسیاری از ایرانیان در خارج از کشور در صنعت‌های مختلف موفق شده‌اند و می‌توانند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کنند.

مؤلفه مهم دیگر در این زمینه، انتقال دانش و فناوری است. ایرانیان خارج از کشور می‌توانند با انتقال تجربیات و دانش خود از کشورهای پیشرفته، فناوری‌های نوین را به ایران بیاورند. این انتقال تکنولوژی می‌تواند به ارتقاء سطح تولید و بهره‌وری در صنایع مختلف کمک کند و باعث رشد اقتصادی شود. همچنین، آشنایی با شیوه‌های جدید مدیریتی و مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه می‌تواند به بهبود فرآیندهای تولید و بهره‌وری در کشور کمک کند.

همچنین، ایرانیان دیاسپورا می‌توانند به عنوان پل ارتباطی میان ایران و کشورهای دیگر عمل کنند. آن‌ها با ارتباطات و شبکه‌سازی‌های بین‌المللی خود می‌توانند به تسهیل تبادلات تجاری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کنند. این ارتباطات می‌تواند به ایجاد فرصت‌های همکاری با شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی منجر شود و در نتیجه تولید داخلی را تقویت کند.

تقویت برندینگ و معرفی محصولات ایرانی، حمایت از استارتاپ‌ها و نوآوری‌ها و بازار کار و صادرات نیروی انسانی متخصص هم از دیگر مزایای توجه به ایرانیان خارج از کشور به حساب می‌آید.

اما همانطور که می دانیم، گفت وگوهای دینی نیز یکی دیگر از اولویت ها در دیپلماسی فرهنگی به حساب می آید. رونق گفت‌وگو بین ادیان و مذاهب می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم تأثیرات مثبتی بر سرمایه‌گذاری و رشد تولید در کشور داشته باشد. تقویت ثبات اجتماعی و سیاسی، ایجاد فضایی برای همکاری‌های بین‌المللی، تقویت برند ملی و جذب گردشگر، گسترش بازارهای جدید و آموزش و پژوهش‌های مشترک کمک خواهند کرد تا در نهایت به افزایش تولید ملی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی منجر خواهد شد. تقویت گفت‌وگو بین ادیان و مذاهب می‌تواند از یک طرف به بهبود تصویر کشور در سطح جهانی و از طرف دیگر به تقویت همکاری‌های بین‌المللی منجر شود.

همچنین پژوهش‌های فرهنگی و افزایش مراودات دانشگاهی بین ایران سلاو کشورهای دیگر می‌تواند به تقویت تولید ملی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، و ارتقاء جایگاه ایران در بازارهای جهانی کمک کند. این فعالیت‌ها علاوه بر تقویت روابط علمی و فرهنگی، می‌توانند به رشد صنایع مختلف، نوآوری و پیشرفت‌های فناوری در کشور منجر شوند که در نهایت به توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید خواهد انجامید.

در این میان، رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور می‌توانند نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاری برای تولید در ایران ایفا کنند. آن‌ها به عنوان نمایندگان فرهنگی ایران، قادرند از طریق ایجاد روابط فرهنگی و اقتصادی، فرصت‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف کشور فراهم کنند. ایشان می‌توانند از طریق تقویت روابط فرهنگی، ایجاد فرصت‌های تجاری، معرفی صنایع خلاق، و تقویت دیپلماسی اقتصادی، زمینه‌ساز جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و توسعه بخش‌های مختلف تولیدی در ایران شوند. این فعالیت‌ها نه تنها به رشد اقتصادی کمک می‌کنند، بلکه باعث ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه پایدار در کشور خواهند شد.

نمونه‌های موفق کره جنوبی و چین نشان می‌دهند که دیپلماسی فرهنگی و فعالیت‌های رایزنان فرهنگی می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به جذب سرمایه‌گذاری و تقویت تولید در داخل کشور منجر شوند. این کشورها از ابزار فرهنگ به‌عنوان یک پل برای ایجاد روابط تجاری و اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری و گسترش صنایع داخلی خود استفاده کرده‌اند. ایران نیز می‌تواند از این تجارب برای تقویت دیپلماسی فرهنگی و جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف تولیدی بهره‌برداری کند.

در پایان، باید بر این نکته تاکید کنم که دیپلماسی فرهنگی همزمان دو بازار را مورد هدف قرار می دهد: بازار خارجی و بازار داخلی. در بلندمدت، دیپلماسی فرهنگی می تواند حتی راهبرد صنعتی و راهبرد صادراتی کشور را متحول کند در نتیجه، این مدل وقتی موفق است که سیاست فرهنگی با سیاست اقتصادی هم‌راستا باشد. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان متولی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در این مسیر عزم خود را جزم کرده و آماده ایجاد اتفاقات درخشان است. امیدوارم در سال جدید، با پیروی از منویات مقام معظم رهبری و تمرکز بر شعار سال، نتایج درخشان و شیرینی را برای وطن عزیزمان رقم بزنیم.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی