شامگاه دوشنبه، ۲۰ اسفندماه بخش بین‌الملل سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم شاهد رونمایی از دو اثر قرآنی بود که با حضور حجت‌الاسلام محمدمهدی ایمانی‌پور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و سخنرانی حجت‌الاسلام محمد نقدی، مدیرعامل مؤسسه ترجمان وحی، حجت‌السلام یعقوب جعفری، نویسنده تفسیر کوثر و سیدحسن عصمتی، قرآن‌پژوه و رایزن سابق فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای تونس و سنگال برگزار شد.

عصمتی به عنوان دبیر این نشست طی سخنانی، با بیان اینکه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اهتمام ویژه‌ای به جایگاه قرآن در عرصه بین‌الملل دارد، تشکیل مجلس قرآنی جهان اسلام را نمونه‌ای از این امر دانست و گفت: شناخت و گردهم‌ آوردن فعالین عرصه قرآنی در عرصه بین‌الملل یکی از اهداف اصلی این مجلس قرآنی است و امیدواریم که شاهد افزایش روافزون همکاری‌ها و هم‌افزایی در این زمینه باشیم.

وی ضمن اشاره به اهمیت ترجمه کتب مقدس به‌ویژه قرآن کریم به دیگر زبان‌ها تصریح کرد: یکی از حوزه‌های مهمی که بشر همواره در زندگی خود حس کرده، حوزه ترجمه است و در قرآن کریم به این تنوع زبانی اشاره و از آن به عنوان آیه و نشانه یاد شده است. ترجمه در دوران ما دوچندان اهمیت دارد. زیرا اکنون که انسان حوزه دیجیتال فعال است و در آینده نزدیک هوش مصنوعی نیز به صورت جدی وارد زندگی روزانه می‌شود، بحث ترجمه کتب مقدس اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

عصمتی ادامه داد: کتب مقدس در دنیا می‌تواند برای پیروانش منبع نور باشد‌. در جهان اسلام نیز قرآن کریم منبع نور و تمدن است. توجه به ترجمه قرآن اقدام بسیار شایسته‌ای است. مؤسسه ترجمان وحی تحت مدیریت حجت‌الاسلام نقدی‌ اقدامات مهمی را انجام داده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ترجمه قرآن کریم به زبان هندی است. همچنین کتاب «منتخب آیات قرآنی متناسب با نامه رهبری به جوانان اروپا و آمریکا» که قرار بود سیدعلی قلی قرائی مترجم آن حضور داشته باشد که به دلیل کسالت ایشان میسر نشد. پیش از سخنان حجت الاسلام نقدی مایلم از ایشان سؤال کنم که مؤسسه ترجمان وحی به عنوان یک نهاد قرآنی قوی و وزین چه نقشی می‌تواند در توسعه دیپلماسی قرآنی داشته باشد؟

حجت‌الاسلام نقدی نیز به عنوان سخنران این نشست طی سخنانی با اشاره فعالیت‌های مؤسسه ترجمان وحی در زمینه ترجمه گفت: این مؤسسه با هدف ترجمه قرآن به زبان‌های زنده دنیا تأسیس شد. ما برای اینکه این کار را به نحو احسن انجام دهیم تحقیق کردیم که چه ترجمه‌هایی از قرآن انجام شده است. تا کنون قرآن کریم به صورت جزئی و یا کامل به ۱۴۸ زبان ترجمه شده است. تنوع در ترجمه‌ها بسیار زیاد است‌. قریب ۵۰۰ ترجمه فقط از زبان اردو وجود دارد. هدف ما از تحقیق و بررسی این بود که ببینیم روش گذشتگان در ترجمه قرآن چه بوده است. ما در این مؤسسه قرآن را به ۱۶ زبان ترجمه کردیم. فقط ۴ زبان انگلیسی، اسپانیایی، چینی و زبان هندی در جهان چندین میلیارد سخنور دارد. 

وی تصریح کرد: اغلب کسانی که زبان بلدند تسلط آن‌ها در حد مکالمه است. کسی ترجمه انجام می‌دهد که کار علمی کرده باشد، ادبیات قوی داشته باشد، زبان قرآن و زبان مقصد را بفهمد. ترجمه زمانی که روان، شیوا و جاری باشد به جان می‌نشیند. همه تلاش ما این بوده است که از بهترین مترجمان در ترجمه‌ استفاده کنیم. حداقل ۴ مترجم خبره قرآن جزء هیئت علمی این مؤسسه است که از میان آنان می‌توان ‌حجت‌الاسلام جعفری و آقای حداد عادل را نام برد.

عصمتی در ادامه با تأیید سخنان حجت‌الاسلام نقدی در حوزه ترجمه گفت: سخنان استاد نقدی حاوی تجربیات مهمی است. اولا بحث زبان‌های زنده‌ را ایشان مطرح کردند. یعنی نباید دنبال کارهای مرده برویم و بدین معنی است که قرآن زنده و حی و قیوم است و باید به زبان‌های زنده ترجمه شود‌. یک مرکز در تونس وجود دارد به نام آموزش زبان‌های زنده که این نامگذاری در نوع خود درخور توجه است.

وی افزود: نکته مهم دیگر در ارتباط با تحقیق میدانی است.‌ گاهی کارهای بدون تحقیق انجام می‌شود‌ که بهره لازم را ندارد. ایشان گفتند که قبلا از ترجمه دنیا را گشتیم؛ این نکته مهمی است. بنده زمانی که در تونس به گروهی که از ایران قصد شرکت در یک نمایشگاه کتاب را داشتند گفتم که اول یک سال شرکت کنید و نیازسنجی انجام دهید و پس از آن‌ کتاب بیاورید. یعنی بدون تحقیق میدانی و ارزیابی شرایط موجود نباید کاری را انجام دهیم.

عصمتی در ادامه با استناد به برخی منابع معتبر به اهمیت توجه به فهم قرآنی اهل بیت(ع) در حوزه ترجمه تأکید و تصریح کرد که این موضوع در حوزه ترجمه قرآن بسیار راهگشا خواهد بود.

حجت‌الاسلام جعفری یکی دیگر از سخنرانان این نشست و مؤلف کتاب «منتخب آیات قرآنی متناسب با نامه رهبری به جوانان اروپا و آمریکا» طی سخنانی گفت: این کتاب، منتخبی است از آیات قرآنی به صورت موضوعی تحت عنوان‌های خاص که با اشرافی که اجمالا بر آیات قرآنی داشتم گزینش کردم و در این مجموعه آوردم. این مجموعه در پاسخ به نیازهای جوانان اروپایی و آمریکایی که می خواستند درباره اسلام مطالعه کنند تألیف شده است‌.

وی تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب در نامه خود به جوانان اروپایی آن‌ها را برای آشنایی با اسلام به قرآن کریم ارجاع دادند. این نامه وقتی نوشته شد که داعش به نام اسلام جنایات زیادی مرتکب می‌شد و چهره اسلام را خدشه‌دار کرده بود‌ند. برای این که اثر این برداشت‌های غلط و سوء از بین برود ایشان جوانان را راهنمایی کردند که به خود قرآن مراجعه کنند. در قرآن آیات متعددی وجود دارد و کتابی معمولی نیست که فصل‌‌های آن را بخوانید و تمام شود. قرآن یک سفره الهی برای بشریت است و مثل طبیعت پدیده‌های مختلفی مثل دریا، کوه و دشت در آن کنار هم قرار گرفته‌‌اند. فهم قرآن احتیاج به تدبر دارد.

حجت‌الاسلام جعفری نیز در ادامه با اشاره به آیه ۱۵۵ سوره انعام (این کتابى است مبارک. آن را نازل کرده‌ایم. پس، از آن پیروى کنید و پرهیزگار باشید، باشد که مورد رحمت قرار گیرید) گفت: این آیه اهمیت قرآن را نشان می‌دهد. اگر قرآن را به صورت گذرا بخوانیم و بگذریم فایده‌ای ندارد. باید صاحبان خرد در آن تدبر کنند تا پند گیرند. تجوید و حفظ قرآن خوب است اما اساس تدبر در قرآن است.

وی ادامه داد: تکفیری‌ها یک کار بسیار انحرافی درباره قرآن دارند، تفاسیر سلفی‌ها را که می خوانیم می‌بینیم که اسلام را دین بسیار خشنی نشان می‌دهند. در آیات قرآنی هرجا که امر به رحمت و مهربانی شده می‌گویند که آیه قتال نسخ شده است. اما حقیقت این است در حالت جنگ و وقتی که مشرکان حمله مسلحانه کرده بودند و اسلام در حال نابودی بود، دستور به جنگ داده شده و نه در شرایط عادی. اما تفاسیر سلفی را که می‌بینید آن‌ها این ذهنیت را به‌وجود آورده‌اند که اسلام دین خشونت است.

حجت‌الاسلام جعفری اظهار داشت: انتخاب‌های من در این کتاب در راستای همین مطلب است. اگر فردی این آیات را بدون غرض‌ورزی مطالعه کند با قرآن حقیقی آشنا می‌شود. جناب نقدی این منتخب را پسندیدند و چند نفر از هیئت علمی مؤسسه ترجمان وحی آن را بررسی کردند و بنابر این شد که ترجمه شود و در اختیار مردم قرار گیرد و اولین‌ ترجمه، ترجمه انگلیسی است.

وی ادامه داد: در تفسیر قرآن، مفسر باید از منابع گوناگون و متنوعی استفاده کند. من این منابع را در خاتمه تفسیر کوثر‌ آورده‌ام. یک نمونه از این منابع تفسیر قرآن به قرآن است. یعنی مراجعه به قرآن و قرار دادن یک آیه کنار آیه دیگری در حین ترجمه. منبع دیگر همین روایات و احادیث است. البته درباره همه آیات حدیث نداریم. در طول زمان‌، بسیاری از احادیث از بین رفته‌اند. لذا از احادیث معتبری که وجود دارد استفاده کرده‌ام. البته صحت‌ احادیث باید در نظر گرفته شود و حدیث هم برای خودش متخصص می‌خواهد. تدبر، تعقل و دلیل عقل از دیگر روش‌ها و منابع است که در انتهای تفسیر کوثر آن را عرض کرده‌ام.

سیدحسن عصمتی در انتهای این نشست بیان کرد: دیپلماسی قرآنی در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی روح فعالیت‌های قرآنی ما را تشکیل می‌دهد. اخیرا طرح رسالات‌الله را راه‌اندازی کرده‌ایم که هدف آن توسعه دارالقرآن‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور است. یعنی رایزن‌ها تلاش کنند در محل رایزنی یک دارالقرآن تأسیس کنند. فعلاً در ۱۰ کشور توانستیم این اقدام را انجام دهیم که نخستین آن در بوسنی و هرزگوین بود که آموزش قرآن به کودکان را در دستور کار دارد. در کشورهای تانزانیا، آفریقای جنوبی و اندونزی نیز دارالقرآن‌هایی را تأسیس کرده‌ایم.

عصمتی افزود: اینکه این دارالقرآن‌ها در حوزه محتوایی چه رویکردهایی اتخاذ شود، همین بحث تدبر است که تلاش می‌کنیم حلقه‌های تدبر قرآنی در بین دارالقرآن‌ها شکل بگیرد. از تفاسیری که در کشور داریم و همچنین، از ترجمه‌های مؤسسه‌ ترجمان وحی کمک بگیریم. هدف امتداد بین‌المللی دادن به فعالیت‌ ها و پژوهش‌های قرآنی کشورمان است.

در پایان این نشست که مقارن با بازدید حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی ایمانی‌پور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و عبدالرضا راشد معاون توسعه روابط و مطالعات منطقه‌ای و بین‌المللی این سازمان از نمایشگاه قرآن کریم بود از کتاب‌های مذکور رونمایی و از نویسندگان آن تقدیر شد.

بازدید رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از سی و دومین نمایشگاه قرآن کریم

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی