به گزارش روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دیپلماسی غذا به عنوان یکی از ابزارهای نرم قدرت، به کشورها این امکان را می‌دهد تا فرهنگ و هویت خود را از طریق غذا به جهان معرفی کنند. اندونزی به عنوان یکی از بزرگ‌ ترین کشورهای مسلمان در جهان، با استفاده از غذاهای ملی خود و توسعه صنعت حلال، به‌ خوبی از این ابزار برای تقویت روابط بین‌المللی بهره‌برداری کرده است. این پژوهش و مقاله به بررسی تاریخچه و نقش دیپلماسی غذایی اندونزی، تاثیر آن در سطح جهانی و فرصت‌ های پیش‌ روی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد.

تاریخچه و نقش دیپلماسی غذایی اندونزی

اندونزی به دلیل تنوع قومیتی و جغرافیایی ، دارای یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌های غذایی در جهان است. استفاده از غذا به‌عنوان ابزاری برای دیپلماسی عمومی، از دهه ۱۹۸۰ به ‌طور جدی‌ توسط دولت اندونزی آغاز و سیاست گذاری شده است.دولت با درک اهمیت غذا به عنوان عنصری از هویت فرهنگی، آن را به‌عنوان ابزاری برای افزایش نفوذ فرهنگی و تقویت روابط دیپلماتیک خود با سایرکشورها به‌کار گرفت.

دهه ۱۹۸۰: آغاز دیپلماسی غذایی در سطح منطقه‌ای

در اواخر دهه ۱۹۸۰، دولت اندونزی برای نخستین بار تلاش کرد تا غذاهای محلی خود را به‌عنوان ابزاری برای جذب توریسم و معرفی فرهنگ کشور به کشورهای همسایه مانند مالزی و سنگاپور استفاده کند. در این دوران، رستوران‌ های اندونزیایی درکشورهای آسیای جنوب شرقی افتتاح شدند و غذاهای شاخصی مانند ناسی گورنگ و ساته به عنوان غذای ملی اندونزی به مردم معرفی شد.

دهه ۲۰۰۰: گسترش دیپلماسی غذایی در سطح بین‌المللی

در اوایل دهه ۲۰۰۰، با رشد جهانی ‌سازی و گسترش صنایع غذایی، اندونزی تصمیم گرفت تا از دیپلماسی غذایی به‌ عنوان ابزاری رسمی برای تقویت روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود استفاده کند. از این زمان، اندونزی به‌طور فعالانه در نمایشگاه‌‌ها و رویدادهای بین‌المللی شرکت کرد. Expo 2005 Aichi در ژاپن یکی از اولین رویدادهای بین‌المللی بود که اندونزی از آن برای معرفی غذاهای ملی خود استفاده کرد.

حضور اندونزی در رویدادهای جهانی

اندونزی طی سال‌های اخیر در رویدادهای جهانی نظیر Expo Milan 2015 و Expo 2020 Dubai شرکت کرد. در این رویدادها، غذاهای ملی اندونزی مانند رندانگ و ناسی گورنگ به بازدیدکنندگان بین‌المللی معرفی شد. این نوع مشارکت‌ ها به افزایش شناخت جهانی از فرهنگ غذایی اندونزی کمک کرده و فرصت‌ های جدیدی برای جذب گردشگران و توسعه تجارت محصولات غذایی ایجاد کرده است.

غذاهای شاخص اندونزی در دیپلماسی عمومی

اندونزی با توجه به تنوع فرهنگی و اقلیمی، دارای غذاهای متنوعی است که هر یک از آن‌ها به عنوان نمادهای فرهنگی در سطح بین‌المللی شناخته می‌شوند. برخی از غذاهای شاخص اندونزی که به‌طور گسترده در دیپلماسی غذایی استفاده می‌شوند عبارتند از:

ناسی گورنگ

ناسی گورنگ به معنای "برنج سرخ‌ شده"، یکی از محبوب‌ ترین غذاهای اندونزی است. این غذا، در هر شهر و استان اندونزی با طعمی خاص و مواد متنوع تهیه می‌شود و نمادی از تنوع فرهنگی اندونزی است. ناسی گورنگ به دلیل سادگی در تهیه و طعم غنی، مورد استقبال بسیاری از کشورهای جهان قرارگرفته است.در سال‌های اخیر، ناسی گورنگ در رستوران‌های آسیایی و اروپایی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. در نمایشگاه Expo 2020 Dubai، این غذا به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی اندونزی معرفی و بازدیدکنندگان بین‌المللی از آن استقبال گسترده‌ای داشته اند.

رندانگ

رندانگ که از سوماترای غربی می‌آید، یک خورشت گوشت پر ادویه است که در طول زمان آرام پخته می‌شود. این غذا به دلیل طعم غنی و پیچیده خود، توسط CNN به عنوان یکی از خوشمزه‌ترین غذاهای جهان انتخاب شده است. رندانگ نه تنها در اندونزی، بلکه در کشورهای دیگر آسیای جنوب شرقی مانند مالزی و سنگاپور نیز محبوبیت زیادی دارد.

در نمایشگاه  Expo Milan 2015 غرفه اندونزی با سرو رندانگ توانست بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب کند و این غذا به‌عنوان یک نماد از فرهنگ غذایی اندونزی مورد تقدیر قرار گرفته است.

ساته

ساته یکی دیگر از غذاهای سنتی اندونزی است که از گوشت کبابی روی سیخ تهیه و معمولاً با سس بادام‌زمینی سرو می‌شود. این غذا یکی از محبوب‌ ترین غذاهای خیابانی دراندونزی است و در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در کشورهای آسیایی، طرفداران زیادی دارد.

ساته به دلیل سادگی در تهیه و طعم خاص، یکی از غذاهایی است که به‌طور گسترده در جشنواره‌های بین‌المللی غذایی معرفی می‌شود.

نقش برندهای غذایی در دیپلماسی غذا

اندونزی با استفاده از برندهای موفق خود، توانسته است غذاهای محلی را به بازارهای جهانی معرفی کند و از این طریق فرهنگ غذایی خود را به جهان منتقل کند.

ایندومی: سفیر غذایی اندونزی

ایندومی یکی از مشهورترین برندهای نودل فوری در جهان است که به یک نماد موفقیت غذایی برای اندونزی تبدیل شده است. این برند نه تنها در کشورهای آسیایی، بلکه در آفریقا و خاورمیانه نیز طرفداران زیادی دارد. در نیجریه، ایندومی به یکی از محبوب‌ترین غذاهای مصرفی تبدیل شده و این کشور یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان این محصول است.

ایندومی از سال ۱۹۷۲ فعالیت خود را آغاز کرده و توانسته است با تنوع طعم ‌ها و کیفیت بالا، در بازارهای بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای به دست آورد. این برند یکی از ابزارهای موفق دیپلماسی غذایی اندونزی است و از طریق آن، این کشور توانسته است فرهنگ غذایی خود را به جهان معرفی کند.

رستوران‌‌های زنجیره‌ای اندونزی

علاوه برایندومی، رستوران‌های زنجیره‌ای اندونزیایی نظیر رستوران ساته سنایان در کشورهای آسیایی و اروپایی شعبه‌های متعددی دارند و به معرفی غذاهای سنتی اندونزی می‌پردازند. این رستوران‌ها با ارائه غذاهای محلی مانند ساته و ناسی گورنگ، به معرفی فرهنگ غذایی اندونزی کمک کرده و نقش مهمی در دیپلماسی عمومی و فرهنگی دارند.

نقش صنعت حلال در دیپلماسی غذایی اندونزی

اندونزی به‌عنوان بزرگ‌ ترین کشور مسلمان جهان، یکی از پیشگامان تولید و صادرات محصولات حلال است . LPPOM MUI مؤسسه‌ای که مسئول صدور گواهی‌های حلال در اندونزی است، به‌عنوان یکی از معتبرترین نهادهای صدور گواهی حلال در جهان شناخته می ‌شود .اندونزی با استفاده از استانداردهای حلال، توانسته است محصولات غذایی خود را به کشورهای مسلمان صادر کند و نقش مهمی در بازار جهانی حلال ایفا کند.

در سال ۲۰۲۱، صادرات محصولات حلال اندونزی به کشورهای خاورمیانه و جنوب شرق آسیا رشد چشم‌گیری داشته است. اندونزی همچنین به عنوان میزبان رویدادهای بین‌المللی حلال مانند نمایشگاه جهانی محصولات حلال Jakarta Halal Expo، نقش فعالی در ترویج صنعت حلال در سطح بین‌المللی دارد.

فرصت‌های ایران در دیپلماسی غذایی با اندونزی

جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از فرهنگ غذایی غنی و محصولات کشاورزی متنوع، می‌تواند از دیپلماسی غذایی برای تقویت روابط خود با اندونزی بهره‌برداری کند.

فرصت‌های زیادی برای گسترش همکاری‌‌ها در حوزه غذا و محصولات حلال میان ایران و اندونزی وجود دارد. برپایی جشنواره‌‌های مشترک غذایی میان دو کشور و ایران نیز با داشتن غذاهای معروفی نظیر کباب، جوجه کباک، ته‌چین و آش رشته می‌تواند از طریق دیپلماسی غذایی با اندونزی همکاری کند.

هفته فرهنگی ایران در جاکارتا، نمونه‌ای از رویدادهایی است که می‌تواند به‌طور مؤثر غذاهای سنتی ایرانی را به مردم اندونزی معرفی کند. این نوع فعالیت‌ها به گسترش شناخت متقابل فرهنگی و تقویت روابط دیپلماتیک کمک می‌کنند.

توسعه صادرات محصولات کشاورزی ایرانی به اندونزی

ایران با تولید محصولاتی مانند زعفران، پسته، خرما و زیتون می‌تواند صادرات خود به اندونزی را افزایش دهد. این محصولات به دلیل کیفیت بالا، می‌توانند در بازارهای اندونزی جایگاه مناسبی به دست آورند. اندونزی با توجه به جمعیت بزرگ مسلمان خود، یکی از بزرگ‌ ترین بازارهای مصرف محصولات حلال است. زعفران ایرانی که به‌عنوان یک ادویه لوکس شناخته می‌شود، می‌تواند به عنوان یکی از محصولات کلیدی در بازار اندونزی عرضه شود.

همکاری در تولید و صدور محصولات حلال

ایران و اندونزی به‌عنوان دو کشور مسلمان، می‌توانند در زمینه تولید و صدور محصولات حلال همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشند. ایران می‌تواند از تجربه اندونزی در توسعه و صادرات محصولات حلال بهره‌برداری کند و محصولات خود را با گواهی‌های معتبر حلال اندونزی به بازارهای بین‌المللی صادر کند.

چالش‌ها و راهکارها

چالش‌های فرهنگی و تفاوت ذائقه‌‌ها

یکی از چالش‌های اصلی در دیپلماسی غذایی میان ایران و اندونزی، تفاوت ذائقه‌های غذایی است. مردم اندونزی به غذاهای تند و پر ادویه علاقه‌مند هستند، در حالیکه غذاهای ایرانی معمولاً طعم ملایم‌تر و متعادل‌تری دارند. برای موفقیت در این زمینه، غذاهای ایرانی باید با ذائقه مردم اندونزی تطبیق داده شوند.

راهکارهای پیشنهادی

• تطبیق غذاهای ایرانی با ذائقه محلی: سرآشپزان ایرانی می‌توانند با تغییرات اندک در طعم غذاهای ایرانی، آن‌ها را با ذائقه مردم اندونزی تطبیق دهند.
• آموزش سرآشپزان محلی: برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای آشپزان اندونزیایی می‌تواند به معرفی تکنیک‌های آشپزی ایرانی و نحوه تطبیق آن‌ها با ذائقه محلی کمک کند.

نتیجه‌گیری

دیپلماسی غذا به‌عنوان یکی از ابزارهای نرم قدرت، می‌تواند به تقویت روابط فرهنگی و اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و اندونزی کمک کند. ایران می‌تواند با معرفی غذاهای سنتی، توسعه صادرات محصولات کشاورزی و همکاری در تولید و صدور محصولات حلال، از فرصت‌های موجود برای تقویت روابط خود با اندونزی بهره ‌برداری کند. برگزاری جشنواره‌های مشترک و همکاری ‌های اقتصادی در زمینه غذا و محصولات حلال، می‌تواند به تعمیق روابط دوجانبه میان این دو کشور مسلمان منجر شود.

منابع:

1. "Diplomasi Kuliner Indonesia di Dunia Internasional," Kompas, 2023.
2. "Eksplorasi Potensi Industri Halal Indonesia," Republika, 2022.
3. "Ekspansi Merek Makanan Indonesia di Pasar Global," Jakarta Post, 2023.
4. "LPPOM MUI dan Standar Sertifikasi Halal Indonesia," Detik Food, 2021.
5. "Rendang Terpilih Sebagai Makanan Terlezat Dunia oleh CNN," CNN Indonesia, 2017.
6. "Indofood dan Kesuksesan Indomie di Pasar Internasional," Bisnis Indonesia, 2023.
7. "Potensi Ekspor Produk Makanan Halal Indonesia ke Pasar Timur Tengah," Tempo, 2022.
8. "Keterlibatan Indonesia dalam Expo 2020 Dubai," Antara News, 2022.

پژوهشی از رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی