به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به نقل از خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، توسعه دیپلماسی فرهنگی و همچنین استفاده از اشتراک‌های فرهنگی برای تحکیم روابط میان ملت‌ها و دولت‌ها اکنون به عنوان یکی از مهمترین سیاست‌ها در سراسر جهان از سوی دولت‌ها مدنظر است و ایران نیز به پشتوانه تمدن غنی و با افتخارش در این زمینه فعالیت‌هایی را آغاز کرده است.

این درحالی است که اهمیت توسعه روابط فرهنگی با کشورهای همسایه نکته‌ای است که ایران برای مقابله با پروژه ایران هراسی و ارائه تصویر واقعی از کشورمان بکار بسته است و منطقه آسیای میانه در این مورد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چون اشتراک‌های گسترده فرهنگی و تاریخ غنی موجود فرصتی است قابل اتکاء برای دستیابی به موفقیت‌های مناسب در زمینه دیپلماسی فرهنگی که نباید از آنها چشم پوشی کرد.

برهمین اساس گفت‌وگویی با علی‌اکبر طالبی متین رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قزاقستان داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

کشور قزاقستان , فارابی , رایزن فرهنگی , دیپلماسی فرهنگی , شعر , شعر فارسی , کتاب و ادبیات , 

تسنیم: دربرخی از تحقیقات آمده قزاق‌ها برای رسیدن به هویت اصلی خودشان زبان فارسی یاد می‌گیرند در این زمینه و برای گسترش این روند ایران چه گام‌هایی برداشته است و دستاوردی داشتیم؟

برای مقابله با پروژه ایران‌هراسی در کشور قزاقستان بهترین راهکار فرهنگی تکیه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی دو کشور نظیر استفاده از ظرفیت مشاهیر و مفاخر دو کشور مانند خواجه احمد یسوی و حکیم ابونصر فارابی است .

بله؛ قبل از پاسخ به این پرسش بد نیست به این نکته توجه داشته باشیم که نشانه‌هایی از روابط و اشتراک‌ فرهنگی میان دو کشور وجود دارد که این نشانه‌ها خود می‌توانند به نوعی پاسخ پرسش شما باشند. ببینید، اصلی‌ترین نشانه در اشتراک‌های فرهنگی زبان مردم قزاقستان است و بعد از آن عید نوروز نکته‌ای غیرقابل انکار از فرهنگ مشترک میان دو کشور خواهد بود، بنابراین قزاقها برای رسیدن به هویت اصلی خودشان ناگزیر هستند زبان فارسی بیاموزند.

این پیشنه و اشتراک‌ها باعث شده تا امروز شاهد باشیم که بیش از 3000 واژه مشترک فارسی در ادبیات دو طرف وجود دارد و ما در این زمینه یعنی برای استفاده از این اشتراک‌ها تاکنون گام‌ها و اقدامات عملی خوبی را برداشته‌ایم. در طی مدت حضور به عنوان رایزن فرهنگی و نماینده بنیاد سعدی کلاس‌های زبان فارسی و ایران شناسی را در دانشگاه‌های مختلف قزاقستان از جمله دانشگاه ملی اوراسیا، دانشگاه دفاع ملی، دانشگاه نظربایف و رایزنی فرهنگی توسعه داده‌ایم و حتی کلاس‌هایی را نیز به صورت مجازی برای علاقمندان دایر کرده‌ایم؛ البته به وضع موجود قانع نیستیم و در تلاش هستیم با تاسیس کرسی زبان فارسی در برخی از دانشگاه‌های دیگر نظیر دانشگاه نظربایف قزاقستان اقدامات عملی‌تری را به انجام برسانیم.

تسنیم: با درنظر گرفتن پروژه ایران هراسی ما در آسیای میانه چطور می‌توانیم با استفاده از دیپلماسی فرهنگی و البته اشتراک‌های موجود با قزاقستان با این روند مقابله کنیم؟

ایران هراسی برنامه‌ای راهبردی به منظور ساخت تهدیدی بزرگ از ایران برای منطقه و فراتر از آن تهدیدی بزرگ برای صلح و امنیت جهانی است که با ایجاد هراس در تلاش است با تغییر رفتار بازیگران نظام بین الملل در برابر ایران، جمهوری اسلامی ایران را تضعیف، تخریب و به حاشیه براند. این پدیده بیان کننده احساس مخالفت یا دشمنی با سیاست‌ها، فرهنگ، جامعه، اقتصاد یا نقش بین المللی ایران است. ایران هراسی افزون بر حوزه کشورهای غربی در حوزه کشورهای آسیایی و به ویژه جمهوری قزاقستان نیز در حال گسترش بوده و با تحرکات سیاسی به طور پراکنده در رسانه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی نیز در حال شکل‌گیری و راهبری است. این طرح بر مبنای بزرگ نمایی برخی از واقعیت‌های موجود در منطقه به انضمام انواع دروغ پراکنی شکل گرفته است؛ در این چارچوب چنین القا می‌شود که در صورت قدرت‌یابی جمهوری اسلامی ایران، کشورهای منطقه مجبور خواهند شد، هزینه‌هایی را متقبل و باخطراتی جدی مواجه شوند. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های راهبردی که باید توسط نمایندگی‌های فرهنگی مورد توجه جدی واقع شود.به‌این ترتیب آگاه کردن مردم این کشور درباره اهداف و مبانی دین اسلام، اهداف انقلاب اسلامی ایران و همچنین تشریح علل تضاد آن با تفکرات غرب است.

متاسفانه در سال‌های گذشته و به ویژه در شرایط کرونا رقبای ما به دلیل حضور کم رنگ ما با کادرسازی و هزینه‌های مضاعف گوی سبقت را ربوده‌اند و با انسجام و هم افزایی برخی از رسانه‌های این کشور را با تولید برنامه‌های فاخر تصاحب نموده و ما متاسفانه به دلیل عدم انسجام کامل دستگاه‌های فرهنگی در داخل و تولید کم محتوای مناسب نتوانسته‌ایم بازارهای فرهنگی را به خوبی اشغال نماییم .

لذا؛ لازم است جهت معرفی درست اسلام به مردم قزاقستان از مدرن‌ترین ابزارها و روش‌ها استفاده کرد تا بیشترین تاثیرگذاری را داشته باشد. زیرا کشورهایی که درصدد هستند به ایران هراسی دامن بزنند مجهز به مدرن‌ترین ابزارها و روش‌ها هستند. نکته دیگری که می‌توانیم با این روند مقابله نماییم؛ تکیه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی دو کشور نظیر استفاده از ظرفیت مشاهیر و مفاخر دو کشور مانند خواجه احمد یسوی و حکیم ابونصر فارابی است.

خوشبختانه در سفر سال گذشته رئیس جمهور محترم قزاقستان به تهران و ملاقات با مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) ، حضرت آقا در بیاناتشان فرمودند جمهوری اسلامی ایران هزار سال در خصوص فارابی تجربه اندوخته و مناسب است با تشکیل کمیته علمی مشترک دو کشور این تجربیات به اهل اندیشه و اساتید و نخبگان و دانشجویان قزاقستانی منتقل گردد و جمهوری اسلامی ایران برای انتقال این تجربه آمادگی کامل دارد.

نکته بعدی برای مقابله با ایران هراسی عدم ورود به مباحث دینی در این کشور است. متاسفانه با حساسیتی که بخش‌های مختلف دینی و فرهنگی این کشور به حوزه دین دارند امکان تلاش و فعالیت در این عرصه ضعیف است چرا که ممکن است اندوخته‌های گذشته را نیز با چالش مواجه کند و آخر اینکه در برنامه‌های فرهنگی و هنری این کشور حضور پررنگ‌تری داشته باشیم. در سال جدید با تلاشی که توسط رایزنی فرهنگی به عمل آمد در ایام نوروز در شش نقطه شهر جشن نوروز را برپا کردیم که بسیار چشمگیر و جذاب بود و فوق‌العاده بر مخاطبان اثرات مثبت و خوبی برجای گذاشت.

تسنیم: نقش فیلم، سریال، کتاب در دیپلماسی نرم یا همان دیپلماسی فرهنگی میان کشورها از جمله ایران و قزاقستان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

تولیدات مشترک سینمایی و تلویزیونی باعث تقلیل حساسیت‌ها از سوی کشور قزاقستان خواهد شد. ضمنا ً جذب مخاطب و اعتماد بیشتر شهروندان قزاقی را نیز به دنبال خواهد داشت. لذا اگر این ابتکار عملیاتی شود شاهد تحول بسیار بزرگ در دیپلماسی نرم خواهیم بود.

هرسه این مفاهیم می‌توانند نقش خوبی در وزن تعاملات فرهنگی ما ایفا کنند. متاسفانه در سال‌های گذشته و به ویژه در شرایط کرونا رقبای ما به دلیل حضور کم رنگ ما با کادرسازی و هزینه‌های مضاعف گوی سبقت را ربوده‌اند و با انسجام و هم افزایی برخی از رسانه‌های این کشور را با تولید برنامه‌های فاخر تصاحب نموده و ما متاسفانه به دلیل عدم انسجام کامل دستگاه‌های فرهنگی در داخل و تولید کم محتوای مناسب نتوانسته‌ایم بازارهای فرهنگی را به خوبی اشغال نماییم. هر چقدر نمایندگان فرهنگی فریاد می‌زنند محتواهای فاخر تولید شود، متاسفانه توجه کمتری می‌شود و این باعث شده نتوانیم به خوبی و به موقع در عرصه‌های مختلف حضور جدی‌تر و قوی‌تری داشته باشیم. لذا اگر تولید برنامه‌های جذاب به زبان محل (قزاقی و یا روسی ) و یا حتی بازیر نویس قزاقی و روسی داشته باشیم. می‌توانیم به مرور در حوزه فیلم و سریال حرفی برای گفتن داشته و حتی با رقبایمان رقابت نماییم و به سرعت ظرفیت‌های مغفول مانده را پر نماییم.

تسنیم: بادرنظرگرفتن مسلمانان این کشور دیپلماسی مبتنی بر قرآن چطور برای ایران ایجاد فرصت می‌کند ؟

متاسفانه؛ در این کشور چون فعالیت‌ها و مباحث دینی حساسیت زاست و حضور ما در این عرصه باعث حساسیت طرف مقابل می‌گردد، لذا؛ فعلاً نمی‌شود جدی و اساسی وارد این بخش شد. البته ما در تلاش هستیم از هر فرصتی برای انجام فعالیت‌های قرآنی بهره ببریم. نمونه آن هم در سال جاری و حتی سال گذشته نمایشگاه و کارگاه خوشنویسی قرآنی در مهم‌ترین مساجد پایتخت قزاقستان نظیر مسجد بزرگ فارابی و حضرت سلطان منسوب به خواجه احمد یسوی بود و حتی در دانشگاه‌های ملی اوراسیا و دانشگاه کازگیو بود که فوق العاده اثرات و ثمرات خوبی بر مخاطبان قزاقی برجای گذاشت و چون به صورت مشترک این فعالیت با اداره دینی مسلمانان قزاقستان انجام شده حساسیت چندانی نیز در پی نداشت.

تسنیم: برخی براین باورند دلیل عدم توفیق ایران در دیپلماسی فرهنگی موازی کاری نهادهای مرتبط است آیا شما با این موضوع موافق هستین؟ و اگر پاسخ مثبت هست راهکار رفع مشکل چیست ؟

به نظر من یکی از دلائل عدم موفقیت هم همین موازی کاری‌ها است. متاسفانه در داخل کشور هم ما شاهد عدم انسجام و هم افزایی بخشهای مختلف فرهنگی هستیم و در شرایطی که نظام به این جمع بندی رسیده که برای انجام کار فرهنگی در خارج از کشور باید به صورت قرارگاهی عمل کرد. متاسفانه به این موضوع توجه کمتری می‌شود و اراده‌ای برای هم افزایی لازم دیده نمی‌شود و این کار بسیار اثرات سویی نیز در آینده ممکن است داشته باشد. راه کار آن این است که تمامی دستگاه‌هایی که به نحوی از انحاء کار فرهنگی می‌کنند باید تابع قرارگاه فرهنگی باشند. در غیر این صورت نمی‌توانیم به اهداف عالی خود در حوزه فرهنگی به صورت کامل دست یابیم.  

تسنیم: نقش تولیدات مشترک سینمایی و تلویزیونی در تقویت روابط فرهنگی چیست و آیا در این زمینه نمونه‌ای داریم؟

نمونه‌ای از تولیدات مشترک نداریم، اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که برنامه‌های فرهنگی و به ویژه تولیدات مشترک سینمایی و تلویزیونی در صورت انجام و اجرا به صورت مشترک باعث تقلیل حساسیت‌ها از سوی طرف مقابل خواهد شد. ضمنا ً جذب مخاطب و اعتماد بیشتر شهروندان قزاقی را نیز به دنبال خواهد داشت.

لذا؛ اگر این ابتکار عملیاتی شود ما شاهد تحول بسیار بزرگ در این عرصه خواهیم بود. به عنوان نمونه و مثال ما در برگزاری نمایشگاه قرآنی با اداره دینی مسلمانان قزاقستان به صورت مشترک برنامه اجرا کردیم که فوق العاده موثر بود و چون خودشان حضور داشتند کارها خیلی به آرامی و روان دنبال و انجام شد و حساسیت نیز کمتر شد.   

تسنیم: آیا سریال ایرانی در این کشور پخش شده و بازتابی داشتیم؟

بله؛ در گذشته نمونه‌هایی از سریال‌های ایرانی پخش شده و بازتاب خوبی هم داشته و باعث معرفی بیشتر فرهنگ و تمدن کشورمان به مردم قزاقستان شده است.

تسنیم: برگزاری هفته فرهنگی آیا دستاوردی داشته یا دارد و نقش نمایندگی فرهنگی ایران در این رابطه را چطور ارزیابی می‌کنید ؟

در شرایطی که نظام به این جمع بندی رسیده که برای انجام کار فرهنگی در خارج از کشور باید به صورت قرارگاهی عمل کرد. متاسفانه به این موضوع توجه کمتری می‌شود و اراده‌ای برای هم افزایی لازم دیده نمی‌شود و این کار بسیار اثرات سویی نیز در آینده ممکن است داشته باشد.

 قطعاً برگزاری هفته فرهنگی و یا روزهای فرهنگی دستاوردهای خوبی داشته و خواهد داشت و نقش نمایندگی‌های فرهنگی بسیار مهم است. البته یک نکته باید کاملاً مدنظر قرار داشته باشد، که به هیچ عنوان نمی‌توان یک نسخه واحد برای تمامی دفاتر نمایندگی ایران در اقصی‌نقاط جهان داشته باشیم. به همین دلیل ما قبلا هم گفته‌ایم نباید نسخه واحدی برای همه نمایندگی‌ها پیچید شرایط و ذائقه و مخاطبان هر کشور با کشور دیگر متفاوت است. برخی مواقع برای اینکه یک خروجی خوبی در فعالیت‌های فرهنگی بگیریم باید مدتها وقت صرف نماییم تا بتوانیم نتیجه مطلوب را عاید خود نماییم . نمی‌شود با عجله و شتاب منتظر خروجی کار فاخر و ایده آل بود. حتما باید با آرامش و رعایت همه جوانب کارها را به جلو برد در غیر این صورت موفقیتمان در این کشور با چالش مواجه خواهد شد.  

گفت‌وگو: عماد عزتی