مهدی طاهری وابسته فرهنگی ایران در راولپندی پاکستان همچنین، مروری نیز بر برخی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این مسیر و اقدامات انجام شده برای بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها از سوی خانه فرهنگ کشورمان دارد.

توسعه روابط فرهنگی با پاکستان را از دریچه صادرات محصولات فرهنگی چقدر مؤثر می‌دانید؟

صادرات محصولات فرهنگی یکی از عوامل مؤثر در توسعه روابط فرهنگی کشور ها از جمله ایران و پاکستان است. این دو کشور دارای اشتراکات تاریخی، زبانی، مذهبی و فرهنگی بسیاری هستند که این امر زمینه مناسبی برای تقویت روابط فرهنگی فراهم می‌کند. صادرات محصولات فرهنگی مانند کتاب، فیلم، موسیقی، و صنایع دستی می‌تواند به افزایش شناخت متقابل و تقویت پیوندهای فرهنگی بین دو کشور کمک کند.

این اقدام در رابطه با کشور پاکستان چه نتایجی را به دنبال دارد؟

صادرات محصولات فرهنگی دارای اثرات مثبتی متعددی است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنم. 1) تقویت شناخت متقابل: صادرات محصولات فرهنگی به مردم پاکستان کمک می‌کند تا با فرهنگ، تاریخ و هنر ایران بیشتر آشنا شوند و همین‌طور بالعکس. این امر می‌تواند به کاهش سوءتفاهم‌ها و افزایش احترام متقابل بین دو ملت منجر شود.2) گسترش زبان و ادبیات: معرفی، ترجمه و انتشار کتاب‌ها و آثار ادبی فارسی در پاکستان می‌تواند به گسترش زبان فارسی و تقویت پیوندهای ادبی بین دو کشور کمک کند. زبان فارسی پیشینه‌ای کهن در این سرزمین دارد و این امر می‌تواند به حفظ و تقویت این زبان در این کشور کمک کند .3)توسعه صنایع فرهنگی: صادرات محصولات فرهنگی می‌تواند به رشد صنایع فرهنگی در ایران منجر شود و فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد کند. این امر همچنین می‌تواند به معرفی هنرمندان و تولیدکنندگان ایرانی در بازارهای بین‌المللی کمک کند.4) تقویت دیپلماسی فرهنگی: دیپلماسی فرهنگی یکی از مؤثرترین ابزارهای دیپلماسی است که می‌تواند به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی بین دو کشور کمک کند. صادرات محصولات فرهنگی می‌تواند به عنوان یک ابزار دیپلماتیک برای تقویت روابط ایران و پاکستان مورد استفاده قرار گیرد.5) ایجاد همکاری‌های مشترک: صادرات محصولات فرهنگی می‌تواند به ایجاد همکاری‌های مشترک در زمینه‌های مختلف مانند تولید فیلم، برگزاری نمایشگاه‌های هنری و جشنواره‌های فرهنگی منجر شود. این همکاری‌ها می‌توانند به تقویت روابط فرهنگی و اقتصادی بین دو کشور کمک کنند.

در دفاتر رایزنی و وابستگی فرهنگی ایران در پاکستان در مسیر صادرات محصولات فرهنگ به این کشور با چه چالش‌هایی روبرو هستید؟

با وجود اثرات مثبتی که صادرات محصولات فرهنگی به پاکستان دارد، اما این اقدام هم با چالش‌هایی مواجه است؛ چالش‌هایی که می‌توان آنها را در سه دسته موانع زبانی، تفاوت های فرهنگی و محدویت های تجاری دسته بندی کرد. در ارتباط با بحث «موانع زبانی» باید گفت که  اگرچه فارسی و اردو شباهت های زیادی دارند، اما تفاوت‌های زبانی می‌تواند مانعی برای درک کامل محصولات فرهنگی باشد. در این بین تولید محصولات چندزبانه یا استفاده از زیرنویس می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.

«تفاوت‌های فرهنگی» یکی دیگر از این موانع مهم است،  آنچنان که برخی از تفاوت های فرهنگی ممکن است باعث شود که برخی محصولات فرهنگی به خوبی درک نشوند یا مورد استقبال قرار نگیرند. بنابراین، تولید محصولاتی که به این تفاوت‌ها توجه داشته باشند، برای صادرات به پاکستان اهمیت زیادی دارد. «محدودیت‌های تجاری» مورد دیگری است که چالشی در این مسیر به شمار می‌آید،  ممکن است موانع تجاری و قوانین سخت‌گیرانه در زمینه صادرات و واردات محصولات فرهنگی وجود داشته باشد. برای رفع این موانع به مذاکرات و توافقات دوجانبه نیاز است.

با وجود این چالش‌ها، صادرات محصولات فرهنگی به پاکستان را راهکار موثری در توسعه روابط فرهنگی با این کشور می‌دانید؟

بله، بنابراین صادرات محصولات فرهنگی می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای تقویت روابط فرهنگی بین ایران و پاکستان عمل کند. با توجه به اشتراکات فرهنگی فراوان بین دو کشور، این امر می‌تواند به افزایش شناخت متقابل، تقویت دیپلماسی فرهنگی و ایجاد همکاری‌های مشترک منجر شود. با این حال، برای موفقیت در این زمینه، باید به چالش‌های پیش رو توجه شود و راهکارهای مناسبی برای رفع آنها ارائه گردد.

 با توجه به تجربه‌ای که از حضور و آشنایی با فضای فرهنگی حاکم بر پاکستان دارید زمینه برای صادرات چه محصولات فرهنگی و هنری، فیلم انیمیشن، کتاب و ... در این کشور فراهم تر است و خواهان بیشتری دارد؟

با توجه به فضای فرهنگی حاکم بر پاکستان و اشتراکات تاریخی، مذهبی و زبانی بین ایران و پاکستان، برخی از محصولات فرهنگی و هنری ایران می‌توانند در این کشور با استقبال خوبی مواجه شوند که  در ادامه به برخی از این محصولات و زمینه های مناسب برای صادرات فرهنگی به پاکستان اشاره می‌کنم.

«فیلم‌های تاریخی» : فرهنگ پاکستان برآمده از فرهنگ اسلامی و پیشینه سنت‌های شبه قاره هند است که هر دو این موارد ذائقه هنری مردم این کشور را شکل داده‌اند. از میان ژانرهای سینمایی، ژانر اکشن، تاریخی، درام و موزیکال مخاطبان بیشتری دارد. پرداختن به داستان‌های حماسی و تاریخی و پرهیز از موارد حساسیت برانگیز و مورد اختلاف مذهبی، از جمله عوامل موفقیت در این حوزه در پاکستان است.  شاید بتوان نمونه موفق این مدل فیلم و سریال ها را در برخی مجموعه‌های ترکی مشاهده کرد. به طور مثال سریال «ارطغرل» که به ریشه‌های تاریخی امپراطوری عثمانی می پرداخت، میلیون‌ها مخاطب را در پاکستان به تماشای تلویزیون کشاند.

«فیلم‌های درام و خانواده محور»: جامعه پاکستان یک جامعه سنتی و خانواده مدار است. از همین رو فیلم هایی که به مسائل اجتماعی، خانوادگی و اخلاقی می پردازند نیز میتوانند در پاکستان مورد استقبال قرار گیرند. « انیمیشن»: خوشبختانه تولیدات خوبی در ایران در حوزه انیمیشن ساخته شده است که مخاطب بین‌المللی را نیز توانسته به خود جلب کند.

موضوعات آموزشی، تاریخی، فانتزی و ماجراجویانه قابلیت ورود به بازار بزرگ پاکستان را دارد. بخش قابل توجهی از جمعیت 250 میلیونی پاکستان کودک و نوجوان هستند و محصولات ایرانی که با معیارهای اخلاقی ساخته می شوند، می تواند مورد استقبال خانواده های پاکستانی قرار گیرد. محصول دیگری که در صادرات به پاکستان می‌توان به آن توجه داشت، کتاب و ادبیات است. علیرغم اینکه ادبیات کلاسیک فارسی شامل آثار کلاسیک فارسی مانند اشعار حافظ، سعدی و مولوی در پاکستان شناخته شده و محبوب هستند اما مردم این کشور کمتر با آثار نویسندگان و شاعران معاصر ایرانی آشنا هستند. ترجمه و انتشار این آثار به زبان اردو می‌تواند به گسترش ادبیات فارسی در پاکستان کمک کند. در کنار آن توجه به کتاب های کودکان و نوجوانان باید بیشتر مورد توجه ما قرار گیرد.

موسیقی سنتی ایرانی و به ویژه موسیقی عرفانی نیز که با اشعار مولانا و دیگر شاعران عارف ایرانی همراه است، می‌تواند در پاکستان مورد استقبال قرار گیرد. پاکستان دارای سنت قوی در موسیقی قوالی است و این نوع موسیقی میتواند با علاقه مندی های فرهنگی مردم این کشور همخوانی داشته باشد.  برای صنایع دستی ایرانی نیز مانند فرش، مینیاتور، خاتم کاری و سفالگری هم در پاکستان ظرفیت خوبی برای عرضه وجود دارد. این محصولات نه تنها به عنوان کالاهای فرهنگی، بلکه به عنوان هدایای ارزشمند نیز می‌توانند در بازار پاکستان جایگاه مناسبی پیدا کنند، اسباب بازی نیز از جمله محصولات فرهنگی است که قابلیت حضور در بازار پاکستان را دارد. در سال های اخیر محصولات ایرانی با کیفیت و قابل رقابت با موارد مشابه تولید شده اند که تلاش کرده ایم این ظرفیت را به تجار و جامعه مخاطب پاکستانی معرفی کنیم.

برخی از برنامه های تلویزیونی و رادیویی نیز می‌تواند برای پخش در رسانه های پاکستانی عرضه شود. این برنامه‌ها می‌توانند به افزایش شناخت متقابل و تقویت پیوندهای فرهنگی بین دو کشور کمک کنند. همچنین محصولات مرتبط با عفاف و حجاب هم با توجه به مسلمان بودن این کشور و گرایش به حفظ حجاب اسلامی، بایستی در این کشور معرفی و عرضه شوند. بدنیست به یکی از تجربه‌های شخصی خودم اشاره کنم، این که بارها در خیابان و اماکن خرید، چادر همسرم مورد توجه زنان پاکستانی بویژه شیعیان قرار گرفته و آنان درباره چگونگی تهیه این محصول پرسیده‌اند. علاوه بر این ها محصولات آموزشی شامل لوازم التحریر نیز امکان حضور در این کشور را دارد.

بنابراین در یک جمله می توان گفت  با توجه به فضای فرهنگی پاکستان و اشتراکات فرهنگی و مذهبی بین ایران و پاکستان، محصولات فرهنگی و هنری ایرانی می‌توانند در این کشور با استقبال خوبی مواجه شوند. برای موفقیت در این زمینه، لازم است به ترجیحات فرهنگی و زبانی مخاطبان پاکستانی توجه شود و محصولاتی تولید شوند که با ارزش ها و علایق فرهنگی آنها همخوانی داشته باشد. همه این‌ها تا مادامی که معافیت گمرکی بر کالاهای فرهنگی که در بند یازدهم صورتجلسه بیست و یکمین اجلاس همکاری های اقتصادی ایران و پاکستان در سال 1401 نیز به آن اشاره شده بود، اجرایی نشود، با چالش های جدی و عدم رقابت پذیری با محصولات مشابه بویژه چینی مواجه خواهند شد.

در این زمینه خانه فرهنگ ایران در راولپندی چه اقداماتی انجام داده و چه برنامه هایی در پیش رو دارد؟

خانه فرهنگ ایران در راولپندی، به عنوان یکی از مراکز فعال فرهنگی ایران در پاکستان، همواره برای معرفی و صادرات محصولات فرهنگی ایران به این کشورکوشیده و نقش موثری ایفا کرده است.  این مرکز با برگزاری برنامه های متنوع فرهنگی، هنری و آموزشی، به ترویج فرهنگ ایرانی و تقویت روابط فرهنگی بین دو کشور کمک کرده است. از جمله این اقدامات می توان به معرفی محصولات ایرانی به مخاطبان پاکستانی اشاره کرد.

در مدت حدود یک سال حضور در این کشور، بیشترین تلاش بنده در حوزه شناسایی محیطی بوده است. با شناختی که در این مدت به دست آمده است، مخاطبان و متولیان حوزه های مرتبط با محصولات فرهنگی ایرانی شناسایی و برخی محصولات ایرانی به آنان معرفی شده است. به طور مثال، در حوزه نشر، لیست اسامی صدها کتاب منتشر شده به همراه چکیده معرفی کتاب، به ناشران و کتابفروشی های بزرگ در اسلام آباد و راولپندی ارسال شده است. همچنین با همکاری بخش اقتصادی سفارت ایران، ظرفیت‌های ایران در حوزه گردشگری، اسباب بازی و صنایع دستی، به تجار و سرمایه گذاران پاکستانی معرفی شده است.

در حوزه دانشگاهی نیز، با برگزاری دوره های آشنایی با ظرفیت های تحصیل در ایران و معرفی دانشگاه های ایرانی به دانش آموزان سطوح متوسطه، تلاش شه تا علاقمندی پاکستانی ها به تحصیل در مراکز آموزش عالی ایران بیشتر شود. در حوزه جذب گردشگر نیز با تعامل با موسسات گردشگرفرست و آژانس های مسافرتی بزرگ، تلاش شده تا آنان را ترغیب به حضور در بازار ایران نماییم. همچنین در حوزه فیلم و سریال، به دنبال حضور فیلم و سریال های ایرانی در اپلیکیشن های پخش فیلم در پاکستان هستیم.امیدوارم بتوانیم با کمک سایر همکارانم در این کشور گام های موثری در توسعه صادرات محصولات فرهنگی به پاکستان برداریم. البته که این امر با هم افزایی سایر بخش های ستادی و رفع موانع تجاری، قانونی و سیاسی محقق خواهد شد.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی