به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دو کشور ایران و ایتالیا، یکصد و شصتمین سالگرد روابط دیپلماتیک خود را در حالی جشن خواهند گرفت که همکاری‌های فرهنگی دو کشور بر مبنای سند برنامه اجرایی همکاری‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا در جریان است.

محمدتقی امینی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا در گفت‌و‌گو با ایکنا درباره فعالیت‌های این رایزنی در زمینه گفت‌وگوها و تعاملات بین ادیانی بین ایران و ایتالیا گفت: قبل از هر چیز لازم می‌دانم به این نکته اشاره کنم که رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا به نمایندگی از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، یگانه متولی، دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی  ایران در ایتالیا است که به پشتوانه ریشه‌ها و میراث تاریخی مشترک دو فرهنگ و تمدن غنی و پرقدمت ایران و ایتالیا، هدف تحکیم صلح و دوستی میان دو ملت و دو دولت را تعقیب می‌کند. در عین حال این دو کشور مرکز اسلام شیعی و مسیحیت کاتولیک بوده‌اند. از این رو گفتمان بینادینی یکی از راهکارهای ارتقای درک متقابل است که به‌ویژه با واتیکان مقر مقدس کلیسای کاتولیک و پاپ رهبر معنوی ایشان و شبکه ساختاری مراکز و دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی و هنری وابسته به آن در جریان است.

غنای تاریخی، پشتوانه روابط دوجانبه

امینی ادامه داد: راهبرد گفتمانی رایزنی فرهنگی در این ساختار، شبکه‌سازی مراکز و مؤسسات شیعی و تعاملات در راستای تقریب مذاهب اسلامی در جامعه میزبان و بهره‌گیری از توان هم‌افزایی، توان گفتمانی نهادهای ذی‌ربط در جمهوری اسلامی ایران جهت تقویت این شبکه گفتمانی با شبکه ساختاری مسیحیت کاتولیک است  که در حوزه‌های متنوعی از جمله ترجمه و نشر کتاب‌هایی مانند «مسیح و مریم در قرآن» و یا «حکمتنامه عیسی بن مریم» گرفته تا برگزاری نمایشگاه‌های هنری تجسمی یا اجرای موسیقی معنوی در اماکن فرهنگی دینی کاتولیکی، هماهنگی حضور آثار معناگرای سینمای ایران در جشنواره‌هایی نظیر «مذهب امروز» یا پیگیری همکاری‌ها بین دانشگاه‌های پاپی ایتالیا و علوم اسلامی در ایران و تبادل استاد و دانشجو، اعطای فرصت‌های مطالعاتی متفاوت و انجام تحقیقات مشترک و برپایی سمینارها و وبینارهایی بر مبنای آن، برپایی دوره‌های شیعه‌شناسی، نشست و گردهمایی یا هفته‌های فرهنگی ایران در دانشگاه‌های ایتالیا به‌ویژه دانشگاه‌های کاتولیکی در این کشور در جریان است.

گفتمان بینادینی واتیکان و ایران

وی ادامه داد: نمادین‌ترین سطح این روابط، گفتمان بینادینی اسلام شیعی و مسیحیت کاتولیک است که یازده دوره آن به صورت ادواری با مشارکت مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و شورای پاپی گفتمان بینادینی برگزار شده است.

بر اساس توافق نمایندگان دو طرف، طی نشست تمهیدی مقدماتی که اواخر سال گذشته میلادی در واتیکان انجام یافت، مقرر شد دور دوازدهم این گفت‌و‌گوها با عنوان «التیام جهان از زخم‌های همه‌گیری کووید ۱۹» در سه موضوع: جهان ویران شده با همه‌گیری؛ آموزه سلامت و بحران آن به واسطه کووید ۱۹ و سهم مؤمنین و خیرین در شفای جهان، میان دو هیئت گفتمانی شامل ۱۲ نفر از هر طرف به میزبانی واتیکان در آبان ۱۴۰۱ برگزار شود.

امینی درباره استقبال محافل دانشگاهی و دینی ایتالیا از فعالیت‌های گفت‌وگوهای بین ادیانی افزود: اگر مراد گفتمان بینادینی در معنای خاص کلمه یعنی گفتمان بینادینی اسلام شیعی و کلیسای کاتولیک با مشارکت مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و شورای پاپی گفتمان بینادینی باشد جایگاه آن برای واتیکان به‌گونه‌ای است که در ادوار اخیر، غالباً شخص پاپ پیامی را ارسال و یا با اعضای هیئت گفتمانی ملاقات کرده است و این گفتمان علاوه بر کارکرد نمادین، شبکه تعاملات ثانوی به‌ویژه در حوزه همکاری دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات دینی دو کشور را نیز تقویت می‌کند اما در خصوص گفتمان بینادینی به معنای عام کلمه به عنوان نمونه سطح این گفتمان با دانشگاهیان یا جامعه مخاطب نخبه و فرهیختگان ایتالیایی، با سطح رسانه‌ای بسیار متفاوت است.

لزوم مقابله با هجمه رسانه‌ای

وی در ادامه گفت: در شرایطی که سطح گفتمان با مجامع علمی دانشگاهی ایتالیا حتی از سطح گفتمان با شورای پاپی واتیکان بالاتر و کارایی و بهره‌وری آن هم بیشتر است اما در سطوح رسانه‌ای هجمه ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی در روند این گفتمان اختلال ایجاد می‌کند و اختلال گفتمانی مشابهی در سطوح نخبگانی جامعه نیز به چشم می‌خورد. البته بخشی از این جمعیت مخاطب در خصوص هجمه رسانه‌ای مذکور مردد و خواهان آشنایی با واقعیت ایران اسلامی هستند که با طراحی راهبردی سطوح گفتمانی ویژه، در کلیات شبکه گفتمانی مذکور قرار خواهد گرفت.

محمدتقی امینی درباره برنامه‌های این رایزنی برای افزایش آگاهی جامعه و رسانه‌های ایتالیا در مورد حقایق تشیع و ایران گفت: علاوه بر برنامه‌های مشترک سازمان فرهنگ و شورای پاپی واتیکان برنامه‌های دیگری هم با بخش ادیان واتیکان داریم که به مرور اطلاع‌رسانی خواهد شد.

باورهای مشترک دینی، محور تحکیم همزیستی

وی درباره نقش باورهای مشترک دینی اسلام و مسیحیت نسبت به جایگاه والای حضرت مسیح برای تعامل و نزدیکی بیشتر پیروان این دو دین گفت: بی‌شک رویکرد الهیات با رویکرد مدیریت و دیپلماسی در پاسخ به این پرسش تفاوت‌هایی دارد. با رویکرد دیپلماسی که حوزه تخصصی من است توجه شما را به ظرفیت‌های گفتمانی نقش کانونی حضرت مسیح(ع) در جهان‌بینی و ایمان مسیحی، اتصال پیروان مسیحیت به مجموعه ادیان توحیدی و عضویت پیروان این دین بر اساس شبکه هم‌پوشانی اشتراکات ساختاری و محتوای فرهنگ مسیحی از کانون عیسی مسیح(ع) با دیگر اعضای این مجموعه و سهم تفهیمی این کانون در گفتمان با بیرون از این مجموعه جلب می‌کنم که از نظر ساختاری یک شبکه گسترده با ظرفیت بالقوه بالایی برای ارتقا بخشیدن به درک متقابل با محتوای بهره‌مند از یک ادبیات و اصطلاح‌شناسی، شبکه‌مفهومی، تمثیل و نمادپردازی‌های مشترک را از این کانون فعلیت بخشیده است و به افزایش توان هم افزایانه تحکیم صلح و دوستی و گسترش همزیستی مسالمت‌آمیز مساعدت می‌کند.

امینی در ادامه گفت: خوشبختانه ارتباط بین ما و جامعه مسیحی ایتالیا که در برنامه‌های ما هم شرکت می‌کنند و ما از نظرات آنها استفاده می‌کنیم و ارتباط خوبی که با واتیکان برقرار است، روند در حال رشد است امیدواریم شاهد این باشیم که در آینده این روند بهبود بیشتری پیدا کند.

گستره مطالعات اسلام‌شناسی در ایتالیا

رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا درباره وضعیت مطالعات اسلامی شیعی در دانشگاه‌های ایتالیا  گفت: به نظر می‌رسد که مطالعات شرق‌شناسی در ایتالیای معاصر لااقل در حوزه آفریقا و شرق میانه بر مطالعات اسلام‌شناسی متمرکز است که این مطالعات حول سه محور اصلی فرهنگ و تمدن و زبان و ادبیات عرب، نظام‌های حقوقی اسلامی و اسلام سیاسی متمرکز است.

وی افزود: با بررسی ریشه‌های این مطالعات، علل ساختاری آن روشن می‌شود. نقطه عزیمت و ضرورت این مطالعات از حیث تاریخی مواجهه امپراتوری رومی مسیحی با جهان عرب اسلامی بوده است که ضرورت مطالعات دینی را به دلایل سیاسی و کلامی موجب شده است. این مطالعات با شکل‌گیری امپراتوری عثمانی و نقش حکومت صفوی در مناسبات سوق‌الجیشی این دوره با تمرکز بر مطالعات ادبیات و فرهنگ ترک و ایرانی استمرار یافته و متعاقباً به واسطه گسترش مناسبات اقتصادی استعمار اولیه و مناسبات سیاسی اقتصادی، به وضعیت فعلی تبدیل کرده است. این وضعیت به‌ویژه محصول آن است که غالب مستعمرات ایتالیا در شمال آفریقا دارای فرهنگ اسلامی بوده است. در دوره معاصر نیز این کشور با برخی پدیده‌های اسلام سیاسی افراط‌گرا نیز مواجه بوده است. بر این مبنا به لحاظ تاریخی بدنه اصلی مطالعات تاریخی اسلام‌شناسی در ایتالیا  بر ترجمه متون فرهنگ و تمدن اسلامی استوار بوده که از نهضت ترجمه اروپایی یعنی از حدود قرن ۱۲ میلادی آغاز شده است. رشد مطالعات اسلام‌شناسی در ایتالیای معاصر به‌ویژه مرهون استقرار دپارتمان‌های اسلام‌شناسی در مؤسسات شرق‌شناسی این کشور نظیر مؤسسات مطالعات آفریقا و شرق میانه و دور است.

امینی ادامه داد: در خصوص نهادهای اسلام‌شناسی در ایتالیای معاصر باید به این نکته اشاره کرد که پس از تأسیس نخستین کرسی رسمی اسلام‌شناسی در ایتالیا در سال ۱۹۵۲ میلادی و آغاز فعالیت الساندرو بائوزانی، ایران‌شناس شهیر ایتالیایی در دانشگاه شرق‌شناسی ناپل، از سال ۱۹۵۷ میلادی فصل جدید مطالعات درباره ایران پس از اسلام نیز در این کشور آغاز شد.

وی افزود: چارچوب مطالعات اسلامی در ایتالیای معاصر تا حد زیادی به ساختار نظری و روش‌شناختی بائوزانی برمی‌گردد اما نظریات وی توسط برخی اسلام‌شناسان متأخر نظیر خانم پروفسور اسکارچا، شیعه‌شناس فقید ایتالیایی نقد شده است. علاوه بر این، شاخه‌های دیگری از اسلام‌شناسی در ایتالیای معاصر در جریان است که به اسلام‌شناسانی نظیر گابریلی بر می‌گردد و بیشتر بر بررسی نقش ایران در جهان اسلام متمرکز است.

رایزن فرهنگی ایران ادامه داد: مطالعات اسلام‌شناسی در نهادهای دانشگاهی معاصر به‌ویژه در دانشگاه کاتولیکی مطالعات اسلام و کرسی‌های شرق‌شناسی دانشگاه‌های ناپل، ساپینسا (Sapienza)، ونیز، بلونیا، پارما، پالرمو و ساساری در جریان است و دوره‌های آموزشی مربوطه حتی تا مقطع فوق دکتری نیز ارائه می‌شود.

امینی افزود: در شرایطی که مطالعات اسلامی در دانشگاه شرق‌شناسی ناپل بسیار فعال است دانشگاه روماتره در خصوص مطالعات ادبی و زبان شناختی در متون اسلامی پیشروتر و نیز کرسی‌های حقوق اسلامی و تطبیقی در دانشگاه تورورگاتا دایر است؛ یا دانشگاه ساپینسای شهر رم بیشتر تحقیقات بینا رشته‌ای و سیاسی در این حوزه را برنامه‌ریزی می‌کند و هر دانشگاهی بخش تخصصی خاصی را در پیش گرفته‌اند که بیشتر تحقیقات بینارشته‌ای و جامعه‌شناختی در این حوزه را برنامه‌ریزی می‌کنند اما در نهایت محورهای اصلی این تحقیقات، بیشتر بر مطالعات حقوقی، زبان‌شناسی و جامعه‌شناسی سیاسی در خدمت مناسبات تجاری سیاسی و فرهنگی توسط کشور ایتالیا با کشورهای اسلامی متمرکز است.

برگزاری دوره‌های شیعه‌شناسی

محمد تقی امینی ادامه داد: در حوزه شیعه‌شناسی علی‌رغم فقدان کرسی شیعه‌شناسی در ایتالیا و شیعه‌شناسان معدود نظریات پروفسور بیانکا ماریا اسکارچای فقید از شهرت بین‌المللی برخوردار است. رایزنی فرهنگی ایران تلاش کرده فقدان کرسی مستقل شیعه‌شناسی در دانشگاه‌های ایتالیا را با برگزاری دور‌ه‌های شیعه‌شناسی به میزبانی دانشگاه‌هایی نظیر پالرمو برطرف کند که خوشبختانه این دانشگاه با همکاری جامعة المصطفی(ص) برنامه مشترکی را بر اساس تفاهمنامه‌ای که به امضای دو طرف رسیده آغاز کرده‌اند.

انتهای پیام/ص