تونس کشوری در شمال آفریقا و جنوب دریای مدیترانه است که از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با لیبی هم‌مرز است. پایتخت این کشور، شهر تونس است. تونس که اصالتاً از نژاد بربر است، در تاریخ خویش به دلیل موقعیت جغرافی‌اش شاهد حضور اقوام گوناگونی مانند فینیقی‌ها، وندال‌های آلمانی تبار، ایرانی‌ها، بیزانتی‌ها، عرب‌ها، ترک‌ها و فرانسوی‌ها بود. این کشور مستعمره فرانسه بود تا اینکه سرانجام در ۱۹۵۶ استقلال پیدا کرد و حببیب بورقیبه، اولین رئیس جمهور این کشور شد و پس از وی، زین العابدین بن علی، ریاست جمهوری این کشور را برعهده گرفت، (البته ریاستی که فرسنگ‌ها با مفهوم دموکراسی فاصله داشت) اما در نهایت با انقلاب کرامت مردم تونس علیه وی حکومتش سقوط کرد و فصل جدیدی در نظام حکمرانی سیاسی این کشور آغاز شد.

نظام تونس جمهوری و دین رسمی آن اسلام و زبان رسمی این کشور، عربی است گرچه اکثر مردم با فعالیت فرهنگی عمیق فرانسه در دوران استعمار تونس که بیش از هفت دهه طول کشید، به زبان فرانسوی هم مسلط هستند حتی می‌توان گفت که زبان فرانسه زبان علمی تونسی‌هاست. همچنین باید اشاره کرد که تصوف و اسلام صوفیانه در تونس از تاریخ قابل توجهی برخوردار است و همین مسئله باعث مدارا، تعامل و همزیستی میان پیروان مختلف ادیان و مذاهب در این کشور شده است. رشد تصوف باعث شده تا جنبش‌های رادیکال سلفی و تکفیری در این کشور پیروان چندانی پیدا نکرده و همیشه در زاویه با مردم باشند.

تونس دارای ۲۴ استان است که استان‌های تونس، سوسه، مهدیه، نابل و قیروان از استان‌های مهم گردشگری این کشور هستند و شهر حمامات به ویژه یاسمین حمامات آن از مهمترین شهرهای توریستی تونس است. در گفت‌وگویی با میثم فراهانی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تونس درباره ارتباطات فرهنگی بین ایران و تونس با او همکلام شدیم که در ادامه آن را خواهید خواند. فراهانی فارغ‌التحصیل رشته علوم قرآن از دانشگاه مذاهب اسلامی است.

*ایرانیان و تونسی‌ها در طول تاریخ ارتباط فرهنگی مهمی با یکدیگر داشته‌اند و شاهد مثال این ارتباط وجود واژگان فارسی در لهجه تونسی‌هاست. اگر موافق باشید بحث را با دامنه تاریخی این ارتباط آغاز کنیم.

ایرانیان یکی از اقوام دارای نقش عمده در شکل‌گیری تمدن و فرهنگ به ویژه فرهنگ و تمدن اسلامی در تونس داشته‌اند و آثار فرهنگ ایرانی در بخش‌های گوناگون تمدنی و فرهنگی تونس نمود داشته و دارد که با رجوع به کتاب «العلاقات بین تونس و ایران عبر التاریخ» تألیف ایران‌شناس معاصر تونس مرحوم عثمان کعاک می‌توان به عمق ارتباطات فرهنگی ایران و تونس پی برد. در بسیاری از عنصرهای فرهنگی کشور تونس همچون زبان، معماری، موسیقی آداب مردمی، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و زینت‌آلات می‌توان نمودهای بسیاری را از فرهنگ ایرانی اسلامی به ویژه با صبغه خراسانی آن جست‌وجو کرد.

در گویش عربی کاربردی در تونس، بیش از ۲۰۰ واژه با ریشه فارسی دیده می‌شود که برخی از آنها عبارتند از قیروان، گلیم، نارنج، مرزبان، میخانه، رشته، دهقان، دستور و بسیاری واژه‌های دیگر. در آغاز دوره اسلامی، نفوذ فرهنگ ایرانی در تونس با حضور گروهی از سپاهیان ایرانی اهل خراسان در میان لشگر عقبة بن نافع که مسجد تاریخی خویش را در سال ۵۱ هجری در قیروان تونس بنا نهاد، آغاز می‌شود و در زمان ضعف حکومت صنهاجی‌ها به اوج خود می‌رسد. در این دوره، امیران ایرانی از دودمان بنو خراسان مدتی بر شهر تونس فرمان می‌رانند.

همچنین، برخی از فقیهان و اندیشمندان اسلامی تونس مانند امام سحنون نیشابوری، اسد بن فرات نیشابوری، عبدالله بن فروخ فارسی و خالد بن یزید فارسی ایرانی‌تبار بوده‌اند. امروزه برخی از خیابان‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز علمی دانشگاهی تونس با نام شهرها، شاعران و فیلسوفان ایرانی چون اصفهان، شیراز، تهران، حافظ، مولوی، خیام، ابن سینا، فارابی و رازی نامگذاری شده‌اند.

*در عصر مدرن ارتباطات فرهنگی بین ایران و تونس از چه سالی آغاز شد؟ وضعیت کنونی این سطح از روابط را چگونه ارزیابی می‌کنید.

ارتباطات فرهنگی ایران و تونس در سال ۱۳۴۶ با امضای موافقت‌نامه فرهنگی بین دو کشور وارد مرحله رسمی خود شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و از سرگیری روابط سیاسی بین دو کشور، ارتباطات فرهنگی نیز وارد مرحله جدیدی شد و با استقلال مکان رایزنی فرهنگی که در اسفند ۱۳۸۵ صورت گرفت، این ارتباطات در سطح خوبی فعال شد.

در طول سال‌های گذشته و در راستای تحکیم روابط فرهنگی بین دو کشور، اسناد مختلف فرهنگی در سطوح و موضوعات مختلف به امضای مسئولان دو کشور رسیده است که گامی مهم در فعال سازی هرچه بیشتر روابط فرهنگی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه دو کشور به شمار می‌رود. از جمله اسناد مذکور می‌توان به برنامه مبادلات فرهنگی، علمی و آموزشی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تونس، توافقنامه همکاری در بخش گردشگری بین دو کشور، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه ترجمه، موافقتنامه همکاری در زمینه موسیقی، برگزاری سومین نشست مشترک کمیته گردشگری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تونس، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه امور دینی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تونس و یادداشت تفاهم بین سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و مؤسسه رادیو و تلویزیون تونس نام برد که هر کدام از آن‌ها زمینه ساز همکاری‌های گسترده دو کشور در موضوعات مورد علاقه است.

*با توجه به پیشینه روابط فرهنگی و سطح ارتباطات در عصر حاضر، رایزنی فرهنگی در زمینه معرفی ایران و انقلاب اسلامی در تونس چه فعالیت‌هایی داشته است؟ شناخت کنونی تونسی‌ها از ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید و اینکه چقدر آنها به ایران و فرهنگ ایران علاقه نشان می‌دهند؟

از نظر ساختاری و فراهم بودن زیرساخت‌های اجرایی بر اساس اسناد فرهنگی امضا شده بین دو کشور، فضای فعالیت فرهنگی برای جمهوری اسلامی ایران در این کشور به شکل مطلوبی فراهم است. طبعاً رایزنی فرهنگی ایران نیز متناسب با شرایط محیطی و اقتضائات فرهنگی روز با اتخاذ سیاست‌های مناسب و راهکارهای اجرایی فعال، حضوری فعال، اثرگذار و مقبول در فضای فرهنگی این کشور داشته است.

تونس کشوری است که همه افکار، آراء و سلایق فرهنگی می‌توانند در آن حضور داشته باشند و زمینه فعالیت و عرضه داشته‌های فرهنگی برای مخاطبان علاقه‌مند بسیار فراهم است. جمهوری اسلامی ایران نیز با هدف معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی با اتخاذ سیاست‌های اصولی و برنامه ریزی‌های دقیق فرهنگی متناسب با ذائقه مخاطب در هر دوره‌ای، تلاش کرده است ضمن معرفی فرهنگ ناب ایرانی و اصول دقیق اسلامی، ارتباطات مؤثر و ماندگاری را با مراکز، مؤسسات، نهادها و جمعیت‌های فرهنگی دولتی و غیر دولتی برقرار کند و از هر فرصتی برای شناساندن فرهنگ و تمدن غنی و کهن ایرانی برای علاقه‌مندان تونسی بهره ببرد.

لذا همواره رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است ارتباطی مؤثر بین مراکز فرهنگی دو کشور به منظور تبادل تجربیات و بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه فرهنگی ایجاد کند چراکه معتقدیم هرچه شناخت طرفین از یکدیگر بیشتر شود، اثرگذاری فعالیت‌ها و انجام اقدامات ماندگار فراهم‌تر خواهد شد.

بنابراین، تبادل هیأت‌های فرهنگی و هنری بین دو کشور، حضور در جشنواره‌های بین‌المللی دو کشور همچون جشنواره بین‌المللی فجر و جشنواره بین‌المللی کارتاژ با موضوعات فیلم، تئاتر، تئاتر عروسکی، موسیقی و... برگزاری نشست‌های علمی، فرهنگی و تمدنی، برگزاری نمایشگاه‌های بزرگ صنایع دستی و هنرهای ایرانی، برگزاری هفته‌های فیلم، نمایش سریال‌های تاریخی ایرانی در شبکه‌های تلویزیونی تونس همچون سریال پر مخاطب یوسف پیامبر (ع)، چاپ و انتشار کتب، برگزاری هفته فرهنگی ایران در تونس و هفته فرهنگی تونس در ایران، از جمله برنامه‌های فرهنگی رایزنی بوده است که البته متناسب با فضای حاصل از انتشار ویروس کرونا، جهت گیری‌ها و سیاست‌های مناسبی برای بهره مندی از فضای مجازی در راستای اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی متناسب با شرایط جدید اتخاذ شده است.

همچنین، برگزاری روزهای ایران در مراکز فرهنگی و دانشگاهی تونس، انجام دو دور برنامه گفت‌وگوهای فرهنگی بین ایران و جهان عرب، آموزش خط نستعلیق فارسی، برگزاری نشست‌های متعدد تخصصی با موضوع زنان و خانواده، برگزاری نشست‌های دوره‌ای با نخبگان تونسی و بحث و تبادل نظر در خصوص تقویت راه‌های همکاری‌های مشترک فرهنگی و علمی بین دو کشور، برگزاری نشست‌هایی با موضوع فلسطین و قدس شریف و بررسی آراء و اندیشه‌های متفکران ایرانی و تونسی در این خصوص، حضور فعال در مسابقات بین‌المللی قران کریم دو کشور از دیگر برنامه‌های فرهنگی رایزنی فرهنگی کشورمان است.

بهره‌مندی از ظرفیت مشارکت سازمان‌ها و مراکز فرهنگی دو کشور در زمینه‌های مختلف به عنوان یکی از سیاست‌های فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همواره مد نظر بوده است که در این میان با انجام ارتباطات سازنده و فعال با مراکز فرهنگی تونس همچون موزه ملی باردو، مرکز فرهنگی قصر سعید، مرکز فرهنگی ابن خلدون، مرکز فرهنگی حمامات، مراکز و مؤسسات علمی و دانشگاهی، مرکز تخصصی مطالعات زنان تونس (کریدیف) و نیز مؤسسات و مراکز فرهنگی بین‌المللی داخل کشور، هم‌افزایی بسیار خوبی در اجرای برنامه‌های فرهنگی با هدف صرفه جویی در هزینه‌ها و نیز ایجاد و تقویت ارتباطات سازنده بین مراکز دو کشور و تولید برنامه‌های فرهنگی و علمی مشترک صورت گرفته است.

در بخش رصد و پایش فضای فرهنگی و علمی تونس، تاکنون بیش از صدها مقاله و گزارش فرهنگی از اندیشمندان تونسی به منظور معرفی دیدگاه‌ها و اندیشه‌های آنان به جوامع علمی داخل کشور توسط رایزنی فرهنگی کشورمان ترجمه و منتشر شده است. همینطور، به منظور معرفی فرهنگ، تمدن و بستر سازی تبادل آراء متفکران دو کشور، رایزنی فرهنگی از اواخر سال گذشته اقدام به انتشار فصلنامه الکترونیکی با نام «الفیروز» کرده که به زبان عربی منتشر می‌شود. این فصلنامه با دارا بودن دایره مخاطبینی بیش از ۷۰۰ نفر در تونس، به معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی و انتشار مقالاتی در زمینه‌های مختلف تمدن اسلامی، تاریخ و ادبیات، زبان و زبان شناسی، معرفی مراکز تاریخی و فرهنگی کهن و معاصر ایران و نیز معرفی مفاخر علمی، فرهنگی و ادبی دو کشور می‌پردازد.

تونسی‌ها علاقه وافری به فرهنگ و تمدن ایرانی و زبان فارسی دارند و همانطور که در سؤال‌های قبل نیز اشاره کردید، برخی از کلمات فارسی در واژه‌های روزمره آنان مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی نام برخی از دانشمندان ایرانی همچون بوعلی سینا بر سردر برخی از مؤسسات و حتی مراکز پزشکی این کشور به چشم می‌خورد.

*این علاقه‌مندی به زبان فارسی را تونسی‌ها چگونه نشان داده‌اند؟ فی‌المثل وضعیت آموزش زبان فارسی در تونس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا از آن استقبال می‌شود؟

موضوع اهمیت زبان یکی از مسائل عمده و بحث برانگیز بوده که همواره مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار داشته است. زبان ابزاری است که در زندگی اجتماعی مختص انسان‌هاست و یا به عبارت دیگر زبان پدیده‌ای اجتماعی و منحصر به فرد است که موجبات پروسه تکامل انسان و جامعه را فراهم می‌سازد. هر زبانی افقی تازه در برابر چشمان بشر می‌گشاید و می‌تواند وسیله ارتباط فرهنگی، علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شود. هزاران سال است که دانشمندان به چگونگی یادگیری زبان خارجی توجه کرده‌اند و همیشه موضوع یادگیری زبان خارجی به تدریس آن وابسته بوده است.

یادگیری زبان فارسی، دسترسی به تمدنی کهن و باستانی و ادبیاتی غنی و کم نظیر و آداب و رسومی متفاوت را امکان پذیر می‌کند. آنگاه ضرورت یاد دادن زبان فارسی به غیرفارسی زبانان مشتاق محسوس‌تر می‌شود که شمارشان در سطح جهان بسیار است و فقط به دنبال یادگرفتن زبان کوچه و بازار نیستند، بلکه به یادگیری عالمانه زبان فارسی نیز توجه ویژه دارند.

اهداف آموزش زبان فارسی به سخنگویان غیرفارسی زبان، مستقیماً با نقش زبان فارسی برای آنها مرتبط است و به طور کلی دو انگیزه عمده دارد: یکی استفاده از فرهنگ، تمدن و تفکر ایرانی و پیوستن به فرهنگ و جامعه ایرانی که اصطلاحاً آن را «جذب فرهنگ» می‌نامند و این انگیزش را، «انگیزش یکی شدن» با جامعه زبان فارسی می‌شناسند. انگیزش دیگر دربرگیرنده هدف‌های خاص دیگری است که ممکن است بسیار متنوع باشند مانند اهداف شغلی، آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، ادبی و ... که در هر صورت بر نوعی «انگیزش ابزاری» یا وسیله‌ای استوار است.

برای نخستین بار در سال ۱۸۷۸ میلادی (یعنی سه سال قبل از اشغال تونس توسط فرانسوی‌ها که در سال ۱۸۸۱ اتفاق افتاد) زبان فارسی به عنوان یک واحد درسی در مدرسه صادقیه تونس، طراحی و تدریس شد. مدرسه صادقیه تونس مهمترین مدرسه دینی آن دوران در این کشور بوده است که براساس نظام آموزشی کلاسیک ایجاد شده بود و توأماً دروس علمی و دینی در آنجا تدریس می‌شد. این مدرسه شخصیت‌های بزرگ تونسی چون شیخ عبدالعزیز الثعالبی، علامه فاضل بن عاشور، عثمان العکاک، حسن الحسنی عبدالوهاب و ... را تربیت کرده است که جزو اساتید و رجال علمی دینی مشهور و برجسته دانشگاه الهیات زیتونه تونس به شمار می‌روند که آموزش کلاسیک و آکادمیک را به سبک جدید در این دانشگاه نیز بنیان گذاری کرده‌اند. در طول زمان نیز زبان فارسی جایگاه و علاقه‌مندان خود را در این کشور یافته است.

فارسی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی و شناخت اندیشمندان و فرهیختگان تونسی با فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلام ایرانی به شمار می‌رود که در جامعه علمی این کشور نیز ریشه دوانده است. از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۰ کرسی زبان فارسی در دانشگاه زیتونه تأسیس شد. زبان فارسی به عنوان یک واحد درسی به دانشجویان این دانشگاه این فرصت را می‌داد تا این زبان را به عنوان یک واحد درسی انتخاب کرده و به فراگیری آن بپردازند. اساتید این دانشگاه که با فرهنگ اصیل و تمدن اسلامی ایران آشنا بوده‌اند، دانشجویان علاقه‌مند و مستعد را به فراگیری و انتخاب واحد زبان فارسی توصیه می‌کردند و از آنان می‌خواستند تا جهت آشنایی با فرهنگ و تمدن اسلامی و عربی به فراگیری زبان فارسی بپردازند که از این طریق بتوانند آشنایی بیشتری نسبت به افق‌های وسیع و بیکران این تمدن اصیل و فرهنگ کهن ایران و اسلامی پیدا کنند.

از زمان آغاز به کار رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تونس، سالانه به‌طور متوسط دویست نفر در محل نمایندگی و دانشگاه‌های تونس با زبان فارسی آشنا شده‌اند و اساتید بزرگوار اعزامی از ایران در کنار اساتید تونسی همچون دکتر فرید قطاط و دکتر منصف حامدی به امر تدریس زبان فارسی مشغول بوده‌اند که همچنان نیز ادامه دارد.به گونه‌ای که اکنون به همت رایزنی فرهنگی و همکاری خوب دانشگاه‌ها، زبان فارسی در دانشگاه‌های تونس، سوسه، المنار، منوبة و کارتاژ به عنوان درس اختیاری تدریس می‌شود و علاوه بر دانشگاه‌ها، در محل رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز از گذشته‌های دور در سه مرحلة ابتدایی و متوسطه و پیشرفته تدریس می‌شود.

در سال جاری به دلیل شیوع ویروس کرونا و عدم امکان برگزاری کلاس‌های حضوری در محل رایزنی فرهنگی کشورمان در تونس، با همکاری خوب بنیاد سعدی، کلاس‌های آموزش مجازی در دو سطح مقدماتی و متوسطه و با تدریس خانم سندس مرزوقی، دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد رشته آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان آغاز که با استقبال بسیار خوبی نیز روبه‌رو شده است. البته آموزش حضوری در دانشگاه‌ها همچنان بر اساس تقویم آموزشی آن مراکز در جریان است که به عنوان نقطه قوتی در این حوزه به شمار می‌رود. بدیهی است آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی تونس و همچنین، در محل رایزنی فرهنگی با هدف معرفی فرهنگ ایرانی اسلامی و نیز آشنا کردن علاقه‌مندان به تمدن ایرانی صورت می‌گیرد.

بی شک زبان فارسی، زبان عشق، هنر، صلح و هم نوع دوستی است و این مفاهیم والا در آثار نثر و شعر بزرگان ادب فارسی همچون حافظ، سعدی، مولانا، خیام و ... به فراوان مشاهده می‌شود و آموزش زبان در تونس باعث آشنایی هر چه بیشتر علاقه‌مندان تونسی با فرهنگ اصیل ایرانی، مبتنی بر انسان دوستی و محبت و مهربانی شده است.

*در زمینه ارتباطات دانشگاهی و همکاری‌های علمی که همواره به عنوان یکی از اصول تقویت ارتباطات فرهنگی بین کشورها به شمار می‌رود و ممکن است موجب تقویت اتحاد سیاسی هم بشود، ما چه نسبتی را با نظام آکادمیک تونس برقرار کرده‌ایم؟

به لطف الهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، توجه به مقوله تولید علم و دانش و تربیت متخصصان بومی در دستور کار قرار گرفت و با تقویت توان علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها و تاسیس مراکز علمی متعدد در کل کشور، مسیری رو به رشد و پیشرفت در جغرافیای علمی ایران شکل گرفت. بی شک بهره‌مندی از تجربیات دیگر کشورها در زمینه‌های مختلف علمی و تبادل تجربیات حاصل شده به عنوان یکی از محوری ترین سیاست‌های علمی کشور مورد توجه مسئولان و مجموعه‌های علمی و دانشگاهی قرار داشته است.

از سوی دیگر، تونس نیز با دارا بودن دانشگاه‌های معتبر همچون زیتونه، المنار، منوبه، تونس، صفاقس، جندوبه، سوسه و... تلاش‌های بسیاری را برای رشد علمی و توسعه پژوهشی به انجام رسانده است. لذا بهره‌مندی از فرصت تقویت ارتباطات دانشگاهی بین دو کشور، همواره در دستور کار رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تونس بوده است.

انعقاد تفاهمنامه‌های علمی و دانشگاهی بین مراکز علمی دو کشور به عنوان زیرساخت تعاملات دو جانبه نیز در دستور کار قرار داشته است که تاکنون چندین تفاهمنامه همکاری علمی مشترک بین برخی از دانشگاه‌های ایران و تونس به امضا رسیده است و مسئولان دانشگاهی دو کشور همواره با بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه تفاهمنامه‌های مذکور در تلاش هستند تا هر چه بیشتر ارتباطات علمی دو کشور تقویت و مسیرهای همکاری مشترک فراهم شود. این میان می‌توان به امضای تفاهمنامه همکاری بین دانشگاه الزیتونه و دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، جامعةالمصطفی (ص) العالمیه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و نیز تفاهمنامه همکاری بین دانشگاه تهران و دانشگاه المنار، تفاهمنامه همکاری بین دانشگاه الزهراء و دانشگاه‌های المنار، کارتاژ، منوبه و تونس و نیز موافقت نامه همکاری علمی، آموزشی و فرهنگی بین دانشگاه آزاد اسلامی ایران و دانشگاه آزاد تونس اشاره کرد.

لذا امضای تفاهمنامه‌های همکاری مذکور فرصت مغتنمی برای تبادل استاد و دانشجو، اعطای بورس‌های تحصیلی، اعطای فرصت‌های مطالعاتی، برگزاری نشست‌های علمی حقیقی و مجازی بین اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های مذکور، برگزاری کرسی‌های تدریس مجازی مشترک و... فراهم کرده است که تا کنون ثمرات بسیار خوب و اثرات ماندگاری را به همراه داشته است.

*آینده حضور فرهنگی ایران در این کشور را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

بر اساس آنچه بیان شد، فضای فعالیت فرهنگی در تونس در زمینه‌های مختلف و بر اساس زیرساخت‌های موجود بسیار فراهم و مستعد است. عدم وجود تعصبات مذهبی، تلاش برای ایجاد ارتباطات بین فرهنگی، سیاست باز فرهنگی، تجربیات قابل توجه در اجرای فعالیت‌ها و برنامه‌های فرهنگی بین‌المللی، علاقه به فرهنگ، تمدن و هنر ایرانی، اشتراکات فرهنگی فراوان بین دو کشور، سوابق خوب همکاری‌های فرهنگی دو کشور، دین مشترک و همکاری مراکز تصمیم ساز فرهنگی با رایزنی فرهنگی و ... گزاره‌های قابل توجهی برای تقویت بیش از پیش ارتباطات فرهنگی و زمینه ساز اجرای فعالیت‌ها و برنامه‌های ماندگار در حوزه فرهنگ در این کشور به شمار می‌رود که امید آن داریم بتوانیم فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی را به علاقه‌مندان جامعه هدف معرفی و زمینه‌های همکاری‌های مشترک در زمینه‌های مختلف را بیشتر فراهم کنیم.

انتهای پیام/ص