سعدی در چین
دو تمدن بزرگ ایران و چین از گذشته‌های بسیار دور، پیوندهای عمیقی با یکدیگر داشته و در برخی کتیبه‌ها سروده‌هایی از سعدی جلوه‌گر است که نشان دهندۀ تأثیر سخن وی در مشرق زمین و قلمرو چین است.
در جستاری که رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در چین نوشته، آمده است:
سعدی شیرازی، از جمله شاعران فارسی‌زبان است که آثار او به ویژه گلستان در ادبیات جهانی بسیار اثرگذار بوده است.
مطالعۀ آثار و پژوهش‌های مرتبط با سعدی از منظر ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی، از آن جهت سودمند است که نشان می‌دهد جهانی های ادبیات یا تاریخ ادبی جهان، از چه معانی و مفاهیم و درونمایه هایی انباشته شده یا بهره برده و کدام‌ها توانسته است با گذار از دالان دیریازِ سنّت و تاریخ، درذهن و زبان ملل گوناگون، ترنم دلپذیری و دلنشانی بیابد.
شاید محکم‌ترین و قدیمی‌ترین نوع رابطه میان ایران و چین، سفرهای دریایی بوده است که ایرانیان برای تجارت و حمل کالا از طریق دریای هند، خود را به سواحل چین می‌رسانیدند و حتی در شهرهای آن ساکن می‌شدند؛ تا آنجا که ابن بطوطه نوشته است در مجلس مهمانی امیر ناحیه «کان-سو»، مطربان، شعر فارسی را به آواز می‌خواندند و شعری که نقل کرده، بیتی از طیبات سعدی است:
تا دل به مهرت داده‌ام، در بحر فکر افتاده‌ام
چون در نماز اِستاده‌ام، گویی به محرابم دری
سعدی و کنفوسیوس
شباهت‌های سعدی و کنفوسیوس؛ هر دو متفکر و مصلح اجتماعی، به تعلیم و تربیت اخلاقی و رفتارشناسی مردمان، توجه داشته و می‌خواسته‌اند شیوه ای درخور برای زندگی بهتر به مردم نشان دهند. سخنان تابناک و خردورزانۀ هر دو در چین و ایران، ضرب المثل جاری و ساری شده اند و هریک، درس ژرف و شگرف زندگی اند.
هر دو بر آن بودند که سیاست را بر پایه‌های استوار اخلاق بنا کنند و این دو را به نحوی با هم آشتی دهند. نگرش کنفوسیوس البته در این زمینه، بیشتر اجتماعی و متوجه اصلاح نهادها و ساختار سیاسی است؛ اما سعدی، بیشتر به تربیت یکایک افراد نظر دارد و برای اصلاح فرمانروایان، پندها و اندرزهای والا و شیوایش را به زیباترین و تأثیرگذارترین شکل و شمایل، در لابه لای داستان‌ها و حکایت‌ها عرضه می‌دارد و با آوردن نمونه‌هایی، عاقبت اندیشی را فرایاد می‌آورد:
قومی به سوی عاقبت خیر می‌رود
قومی به سوء عاقبت؛ اکنون مخیّری
به سبب دامنۀ نفوذ و استمرار و پایایی افکار و آثار کنفوسیوس و سعدی در زوایا و اعماق پنهانی دل و جان دو ملت چین و ایران و امروزه در بخش بزرگ و شایان توجهی از جهان، بررسی دقیق دیدگاه‌های آنان برای تصمیم‌گیری‌های کلان فرهنگی و اجتماعی در روزگار ما حائز کمال اهمیت است.
آموزه‌های سعدی و کنفوسیوس از منظر آرمان شهری، شایان مطالعه و بررسی است.
بررسی اشعار فارسی بازمانده بر سنگ نوشته‌های مقابر در هانجو
دو تمدن بزرگ ایران و چین از گذشته‌های بسیار دور، پیوندهای عمیقی با یکدیگر داشته اند. پیوندهای این دو تمدن در حوزه‌های گونه گونِ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، هنری و تمدنی بوده است.
پیدایش و بررسی کتیبه‌ها و گورنوشته‌های هانجو، جلوه‌های دیگری از نفوذ زبان فارسی را در چین نشان داد.
در هفت کتیبه از گورنوشته‌های هانجو، هشتاد و یک بیت شعر فارسی در قالب قصیده، غزل، قطعه و رباعی هست که شصت و یک بیت آن، قابل خواندن و غیرتکراری است. در این کتیبه‌ها هم، سروده‌هایی از سعدی جلوه‌گر است که نشان دهندۀ تأثیر سخن وی در مشرق زمین و قلمرو چین و ماچین است.
گلستان سعدی در نظام مدرسی حوزه‌های علمیۀ چینی، جزو منابع بوده و هنوز هم هست.
نسخه‌های خطی گلستان سعدی در چین: در کتابخانۀ مسجد دونگ سی ِ پکن، چند نسخۀ خطی نادر و ارزنده از گلستان موجود است.
نخستین بار، یکی از ادیبان نامدار چین «جن جین دو»، شیخ سعدی را به عنوان یکی از شاعران نامی و ادبای برجستۀ ایران به مردم چین معرفی کرده است.
او در سال 1927 در کتاب خود در بارۀ ادبیات جهانی، فصل جداگانه‌ای را به ادبیات فارسی اختصاص داده و در آن، مردم چین را با 28 شاعر نامی ایران آشنا ساخته و سعدی شیرازی در میان آن‌ها، مقام چشم‌گیر و دلپذیری دارد.
منابع
ابن بطوطه. ابوعبدالله محمدبن عبدالله طنجه ای (1376). سفرنامه ابن بطوطه، ترجمۀ محمدعلی موحد؛تهران: کارنامه 1396.
پرند، میلاد. (1402). «بررسی تطبیقی شاخصه‌های جامعۀ آرمانی و لوازم تحقق آن در اندیشۀ کنفوسیوس و سعدی». استاد راهنما: احسان قدرت‌اللهی، رشتۀ الهیات و معارف اسلامی - ادیان و عرفان، (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه کاشان).
دهقان، محمد. (1395). «مواجهۀ سعدی و کنفوسیوس؛ با دوگانۀ سیاست و اخلاق». فصلنامۀ نگاه نو، ش 109، بهار، صص 144-135.
رضایی، احمد. (1399). «آوای خاموشان: بررسی اشعار فارسی بازمانده بر سنگ نوشته‌های مقابر در هانجو». مطالعات فرهنگ و هنر آسیا، سال دوم، ش 2، پاییز و زمستان، صص 168-145.
فهرست مجموعه کتاب‌های کتابخانۀ فؤاد، مسجد دونگ سی ِ پکن. ( 2016)، سردبیر: آقای فن بائو؛ چین: انتشارات مین زو.
عالی، مهوش. (1398). «مناسبات فرهنگی ایران و آسیای جنوب شرقی از ورود اسلام تا عصر استعمار». استاد راهنما: سیاوش یاری، استاد مشاور: مسلم سلیمانیان، رشتۀ تاریخ - تاریخ تشیع، (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی).
محبتی، مهدی. (1397). «طبیعت انسانی از دیدگاه کنفوسیوس و سعدی». فصلنامۀ متن پژوهی ادبی (دانشگاه علامه طباطبایی)، شمارۀ پیاپی 75، بهار، صص 84-61.
موحد، ضیاء. (1396). «کنفوسیوس و سعدی دو پنجرۀ اخلاقی- رفتاری به جهان». سعدی شناسی (مرکز سعدی‌شناسی)، ش 3، بهار، صص 11-5.
روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
