به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی حسنعلی ذکریایی کارشناس روابط فرهنگی در مقاله ای با عنوان (مهندسی تغییر بازی یا نزاع مگا کریدورها کریدور هند- غرب آسیا -اروپا) اینگونه آورده است :

از کریدور هند- غرب آسیا -اروپا (IMEC)[1] به عنوان یک رسانه اصلی برای یکپارچگی اقتصادی بین هند، غرب آسیا و اروپا، یک پروژه «هندو-اروپایی»، یک توافق دیپلماتیک، ابتکار شگفت انگیز، یک فرصت بزرگ، دنیای هماهنگ، تغییر دهنده بازی، یک معامله بزرگ، پروژه بلندپروازانه، یک جهش تاریخی در اتصال و توسعه جهانی، پروژه تاریخی، انقلابی در یکپارچگی اقتصادی، یک جهش در برابر کندی اقتصاد جهانی و کریدور فرامرزی در یک جهان در حال تحول نام می برند. یک مسیر دریایی از سواحل غربی هند به خلیج فارس. یک پیوند ریلی از بنادر خلیج فارس به شام. و سپس در سراسر دریای مدیترانه به بنادر در جنوب اروپا، ایتالیا و یونان. یک کریدور اقتصادی برنامه ریزی شده ای است که هند را از طریق امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اسرائیل و یونان به اروپا متصل می کند. این کریدور می تواند تجارت هند و اروپا را 40 درصد سریع تر کند. کریدور حمل ‌ونقل و انرژی که بر اساس هم‌افزایی استراتژیک و اقتصادی استوار است.

اعلام این پروژه همزمان با رقابت ژئواکونومیکی بین ایالات متحده و چین است. در تحول اخیر، دولت بایدن فعالانه در تلاش است تا ظرفیت وام دهی بانک جهانی را به میزان 25 میلیارد دلار برای کشورهای با درآمد متوسط و پایین به عنوان بخشی از استراتژی آنها برای مقابله با چالش های ناشی از چین افزایش دهد. وزیر دفاع ایتالیا از تصمیم سال 2019 برای پیوستن به ابتکار یک کمربند-یک جاده به عنوان «تصمیمی ظالمانه» یاد کرد. ایتالیا اولین کشور گروه7 بود که در سال 2019 به این ابتکار ملحق شد.

بایدن، رییس جمهور آمریکا در مراسمی کریدور هند- غرب آسیا -اروپا را مسأله مهمی می داند و آن را یک «معامله بزرگ» و «فرصت های بی پایان» و همچنین از آن به عنوان «تعهد مهم» یاد کرده است.

«جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی بایدن، گفت که این شبکه منعکس کننده دیدگاه بایدن برای «سرمایه گذاری های گسترده» است که ناشی از «رهبری موثر آمریکا» و تمایل به پذیرش سایر کشورها به عنوان شریک است. سالیوان تاکید می کند که این زیرساخت‌های تقویت‌شده رشد اقتصادی را تقویت می‌کند، به گردهم‌آمدن کشورهای خاورمیانه کمک می‌کند و آن منطقه را به‌عنوان یک منبع «چالش، درگیری یا بحران» به‌عنوان قطبی برای فعالیت‌های اقتصادی ایجاد می‌کند.

«جان فاینر»، معاون مشاور امنیت ملی آمریکا می گوید که پیوند دادن این مناطق کلیدی یک «فرصت بزرگ» است.

«اورسولا فون در لاین»، رئیس کمیسیون اروپا، این تلاش را به عنوان «پل سبز و دیجیتالی در سراسر قاره ها و تمدن ها» و یک «پروژه تاریخی» توصیف کرد و بر تعهد دوگانه آن به پایداری زیست محیطی و پیشرفت فناوری تاکید کرد.

نارندرا مودی، نخست وزیر هند از کریدور هند- غرب آسیا -اروپا به عنوان «فانوس دریایی همکاری و نوآوری» که سفری از «آرزوها و رویاهای مشترک» را ترسیم می کند، ستایش کرد. او در خصوص این کریدور می گوید که امروز با چنین ابتکاری ارتباط بزرگی را آغاز می کنیم، بذرهایی را برای نسل های آینده می کاریم تا رویاهای بزرگتری داشته باشند. تقویت ارتباط با همه مناطق یک «اولویت کلیدی» برای هند بوده است. ما معتقدیم که اتصال وسیله ای برای افزایش تجارت متقابل بین کشورهای مختلف نیست، بلکه آن «اعتماد متقابل» را نیز افزایش می دهد. مودی یک تیکه نه چندان ظریف به پروژه عظیم چین زد و گفت که پکن از این ابتکار به عنوان ابزاری برای«دیپلماسی تله بدهی» استفاده کرده تا هژمونی بر منابع غنی برقرار کند.

«رادا کومار»، تحلیلگر سیاسی از دهلی نو به الجزیره می گوید که هند بخشی از ابتکار یک کمربند و یک جاده نبود، بنابراین این ابتکار باعث اتصال هند می شود. او کریدور هند- غرب آسیا -اروپا را یک «ابتکار شگفت انگیز» عنوان می کند که جایگزینی برای طرح یک کمربند-یک جاده چین ارائه می کند.

ارتباط با کشورهای منطقه همچنان یک اولویت کلیدی برای هند است و ریشه عمیقی در تاریخ تمدن هند دارد. هند همیشه به عنوان بخشی از «یک زمین، یک خانواده، یک آینده» سرمایه گذاری، همکاری و ایجاد ارتباط را انجام داده است.

کریدور هند- غرب آسیا -اروپا حداقل یک برنده احتمالی دارد و آن هم رژیم صهیونیستی است که  یکی از قطب های مهم این کریدور می باشد و یک گام به سمت عادی سازی روابط با عربستان سعودی جلو افتاده و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی ارتباط با عربستان سعودی را نشانه دیگری از حرکت ریاض به سمت عادی سازی با کشورش دانست. اگرچه سلمان، پادشاه عربستان سعودی، قاطعانه گفته است که هیچ عادی سازی بدون توافق بر سر نقشه راه واقعی برای ایجاد کشور فلسطین امکان پذیر نخواهد بود. برخلاف خوشحالی نتانیاهو از گنجاندن رژیم صهیونیستی در کریدور هند- غرب آسیا -اروپا، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در سخنرانی روز پس از اعلام کریدور تاکید کرد که «هیچ کریدوری بدون ترکیه وجود ندارد». راحت ترین خط برای تردد از شرق به غرب باید از ترکیه عبور کند. عدم موافقت امضاکنندگان مودت می تواند ترکیه را از متحدان غربی خود بیشتر دور کند.

دولتمردان هند مدت‌ها نگران پروژه‌های ارتباطی چین در منطقه تحت ابتکار «یک کمربند و یک جاده» بودند. آنها از امتناع پاکستان از اجازه دسترسی زمینی و تلاش بیهوده برای اتصال معتبر از طریق ایران به اوراسیا ناامید شده بودند. از دهه 90 میلادی، هند  به دنبال پروژه های مختلف ارتباط فرامنطقه ای با پاکستان بوده اما اسلام آباد حتی اجازه دسترسی هند به افغانستان محصور در خشکی و آسیای مرکزی را نداده و اتصال زمینی هند به غرب را وتو کرده است. ایران نیز به روی هند باز است، اما رویارویی تهران با غرب بر سود تجاری کریدورهای سراسر ایران به اوراسیا سایه افکنده است. سرانجام، هندیان، ایده ای فرامنطقه ای از عربستان سعودی به اروپا یافتند. آنها می دانستند که با آمریکا اشتراکات اندکی در غرب آسیا دارند. اما در اقیانوس آرام می توانند همکاری های بیشتری کنند. این ایده وقتی بیشتر جامه عمل پوشاند که آمریکا با رژیم صهیونیستی و امارات متحده عربی دست در دست هم نهادند.

سرانجام، نارندرا مودی، نخست وزیرهند، در نشست سران گروه 20، در بیانیه ای مهم از طرح های کریدور اقتصادی هند- غرب آسیا -اروپا، ابتکاری نوآورانه که نوید تغییر تجارت و اتصال جهانی را می دهد، رونمایی کرد. اعلام ایجاد کریدور چندوجهی حمل و نقل و انرژی بین هند و اروپا از طریق غرب آسیا در نشست سران گروه 20 نشان دهنده پیشرفتی در تلاش هند پس از تقسیم برای ارتباط عمیق تر با مناطق شمال غربی شبه قاره است.

ایده ایجاد پروژه کریدور هند- غرب آسیا -اروپا زمانی مطرح شد که « آجیت دوال»مشاور امنیت ملی هند با «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا  در ماه می 2023 ملاقات کرد. این ایده بسیار سریع تر از آنچه پیش بینی می شد، مورد توجه قرار گرفت. حضور سران گروه 20 در دهلی نو به خصوص بازیگران کلیدی آن یعنی اتحادیه اروپا، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ایالات متحده، فرصتی را برای رونمایی از چارچوب رسمی برای پیگیری این پروژه تحول آفرین فراهم کرد.

استقبال از این کریدور نشان دهنده بسیج اتحادیه اروپا برای توسعه زیرساخت ها در منطقه است. چرا که پیش از این اتحادیه اروپا از طریق برنامه دروازه جهانی خود، 300 میلیون یورو برای هزینه های زیرساختی در سراسر جهان(2021-2027 ) در نظر گرفته بود. حال، حمایت از این کریدور، اتحادیه اروپا را به یکی از سهامداران اصلی در ادغام هند با عربستان و اروپا تبدیل می کند.

این کریدور تعامل استراتژیک هند با شبه جزیره عربستان را عمیق تر می کند و  فرصتی برای ایجاد ارتباط پایدار بین هند، امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی است.

هند به عنوان بازیگر اصلی در شکل دادن به اتصالات منطقه ای، همچنین، برای یافتن مسیر تجاری فرامنطقه ای برای جایگزینی مسیر کند چابهار برای کریدور ترانزیتی بین المللی شمال-جنوب تلاش می کند. چرا که دیگر قرار نیست هند «رهبری» شود، بلکه آماده «رهبری» کردن است. لذا، دولت هند تلاش دارد که از طریق این ابرپروژه دمای سیاسی منطقه را  «کاهش» و بر دمای اقتصادی آن بیش از پیش بدمد و نفوذ فزاینده چین در منطقه خاورمیانه را متعادل کند. و از طرفی دیگر، تقویت روابط اقتصادی و استراتژیک رو به رشد هند با امارات متحده عربی و عربستان سعودی دو متحد قدیمی مورد اعتماد پاکستان، تضمینی برای ادامه انزوای پاکستان در منطقه است. بنابراین، صدای طرفداری از هند برای کریدور هند- غرب آسیا -اروپا با مشارکت برای سرمایه گذاری در زیرساخت جهانی (PGII) در حال تقویت شدن است. این حمایت ها به خاطر ابتکارات هند از جمله  تلاش های این کشور برای موفقیت کریدور غذایی هند، الحاق اتحادیه آفریقا به  گروه 20 و راه اندازی اتحاد جهانی سوخت های زیستی در حاشیه نشست سران گروه20 در رقابت با چین است. به عبارتی می توان گفت که ایجاد یک کریدور غذایی (تقویت امنیت غذایی و زنجیره تامین مواد غذایی)که گامی مهم در جهت کاهش آسیب‌پذیری‌ها در شبکه جهانی عرضه غذا است، ایجاد زنجیره ارزش هیدروکربنی یکپارچه و زنجیره ارزش تولید انرژی سبز و فناوری نوآورانه، پیوند اقتصادی و استراتژیک هند را تقویت و پیکربندی مجدد می کند.  

تلاش‌های هند برای تعامل با ستون‌های متضاد خاورمیانه، نشان دهنده موفقیت سیاست نگاه به غرب است. نگاهی که طرفداران آن معتقد هستند که مسیر تجاری اصلی، تجارت «شرق-غرب» است نه «جاده ابریشم».

هند در چند سال گذشته برای به ثمر رساندن این پروژه سخت کار کرده است. از سوی ایالات متحده، رؤیم صهیونیستس، امارات متحده عربی و عربستان سعودی حمایت جدی صورت گرفته است. در یک موقعیت سیال ژئوپلیتیکی که جهان با آن مواجه است، بلوک‌های دوقطبی که مشخصه جنگ سرد بودند، جای خود را به دنیای به هم پیوسته متنوعی می‌دهند. این واقعیت که هند دارای روابط عالی غیر مناقشه ای، سیاسی، دیپلماتیک، تجاری و تمدنی با همه کشورهایی است که در مسیر تجاری تا مقصد اروپا قرار دارند، موفقیت این پروژه را تضمین می کند. چرا که هند از آنجایی که اقتصاد هند در سال‌های آتی ابتدا به 5 تریلیون دلار و سپس به سمت بالا رشد می‌کند، مفهوم هزاره‌ای آن به نام «یک جهان یک خانواده»، عدم مداخله، دستور کار و رفتار اجتناب از ایدئولوژی، رشد و شکوفایی سکولار را برای همه تضمین می‌کند.چین با احتیاط از ابتکار کریدور هند- غرب آسیا -اروپا استقبال کرد. به شرطی آن را می پذیرد که به ابزاری برای «مانورهای ژئوپلیتیکی» تبدیل نشود. از «ژائو لیجیان»، سخنگوی وزارت خارجه چین می گوید که ما با پیشبرد محاسبات ژئوپلیتیکی به بهانه ساخت زیرساخت ها یا لکه دار کردن طرح کمربند و جاده مخالفیم. به طور همزمان، چین قصد ایتالیا برای خروج از یک جاده-یک کمربند را کم اهمیت جلوه داده و نشان می دهد که چشم انداز ژئوپلیتیک جهانی پیچیده و سیال است. در دیدگاهی متضاد، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه تاکید کرده که یک کریدور تجاری پایدار که بین شرق، غرب آسیاو اروپا پل بزند، «بدون ترکیه» غیرقابل تصور است. اظهارات اردوغان به طور گسترده به عنوان عقب نشینی علیه کریدور اقتصادی هند- غرب آسیا اروپا تفسیر می شود. وابستگی ترکیه به ابتکار یک کمربند یک جاده چین بیشتر بر تعامل پیچیده منافع در جهان در حال تحول ژئوپلیتیک است. نادیده گرفتن قاهره و موقعیت آن در این پروژه نیز با نارضایتی مصری‌ها همراه بود.

اهمیت کریدور هند- غرب آسیا -اروپا

• یک مقابله جاه طلبانه با کمربند و جاده چین (BRI)
• مقابله با نفوذ فزاینده ژئوپلیتیک چین
• ثبات ژئوپلیتیکی در غرب آسیا
• عادی سازی روابط دیپلماتیک( کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی)
• کاهش وابستگی ژئوپلیتیکی به کانال سوئز و دریای سرخ
• گسترش نقش گروه20 از گروه بندی صرفا اقتصادی به گروه بندی ژئوپلیتیک
• افزایش فرصت های تجارت و اشتغال
• توسعه زیرساخت ها
• ارتقای اتصال درون منطقه‌ای
• همگرایی هند و آمریکا در غرب آسیا
• کاهش وابستگی به ایران(کاهش وابستگی بیش از حد به بندر چابهار)
• فرصتی برای پیوستن به کریدور ترانس آفریقا( کریدور ترانس آفریقا یک برنامه پیش بینی شده آمریکا  و اتحادیه اروپا برای ایجاد کریدوری است که آنگولا، جمهوری دموکراتیک کنگو و زامبیا را به هم متصل می کند).
• افزایش رقابت پذیری تجاری(طبق گزارش آمریکا، این کریدور اقتصادی تجارت بین هند و اروپا را 40 درصد سریع تر می کند).

چالش های احتمالی کریدور هند- غرب آسیا -اروپا

• تفاهم نامه غیر الزام آور کریدور هند- غرب آسیا -اروپا( هیچ حق یا تعهدی را تحت قوانین بین المللی ایجاد نمی کند).
• پیاده سازی روی زمین( اجرا و ساخت زودهنگام این کریدور چالشی است که کشورهای عضو با آن روبرو هستند. طبق این تفاهم نامه، اعضا در نظر دارند ظرف 60 روز آینده برای تدوین و تعهد به یک برنامه عملیاتی با جدول زمانی مربوطه، ملاقات کنند. راه اندازی اولیه پروژه چالش بزرگی است که کریدور هند- غرب آسیا -اروپا با آن مواجه است).
• فاینانس (کریدور هند- غرب آسیا -اروپا برای ساخت به بودجه هنگفت نیاز دارد. با توجه به رکودی که در آمریکا و سایر کشورهای پیشرفته وجود دارد. هزینه ان یک چالش است. مقیاس سرمایه‌گذاری‌هایی که می‌تواند توسط چین افزایش یابد بیشتر از گروه 7 است. بسیج مالی بخش خصوصی نیز یک چالش بزرگ باقی مانده است).
• مقاومت چین( کریدور هند- غرب آسیا -اروپا با چالش عقب نشینی چین مواجه است. زیرا چین قبلاً سرمایه گذاری زیادی در پروژه یک کمربند- یک جاده انجام داده است).
• جزئیات آن هنوز مشخص نشده است.

فواید کریدور هند- غرب آسیا -اروپا برای هند

• سیاست گسترده تر هند "اتصال به آسیای مرکزی" (2013) است که نشان دهنده قصد هند برای روابط نزدیک تر با سازمان همکاری شانگهای (SCO) و کشورهای آسیای مرکزی است. در دولت مودی، سیاست Act East به عنوان محوری برای توسعه اقتصادی و ثبات منطقه ظاهر شده است.
• به هند فرصتی برای ایجاد «هاب» های هیدروژن سبز و آمونیاک سبز در امتداد نواحی ساحلی و تبدیل شدن به یک قطب تولید جهانی با پتانسیل عرضه این کالاها از طریق یک شبکه حمل و نقل و ریلی یکپارچه به غرب آسیا و در نهایت اروپا ارائه می دهد. . این کریدور کارایی و مقرون به صرفه بودن صادرات هند را افزایش می دهد و مزیت رقابتی آنها را در صحنه جهانی تقویت می کند.
• افزایش امنیت غذایی، زنجیره تامین منطقه ای، دسترسی به تجارت، ملاحظات زیست محیطی، انسجام اقتصادی، ایجاد شغل و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای.
• شبکه ترانزیت بین‌مرزی از کشتی به ریل که هند، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اردن، رژیم صهیونیستی و اروپا را به هم متصل می‌کند.
• هند نقش مهمی در تجارت جهانی، ارتباطات دیجیتال و شبکه های انرژی در مقابل طرح یک کمربند- یک جاده چین ارائه می دهد.
• مزیت جغرافیایی: هند را در امتداد مسیر تجاری جنوب شرقی آسیا تا خلیج فارس، غرب آسیا و اروپا قرار داده است.

نتیجه

همیشه هند و چین در رقابت برای رهبری کشورهای در حال توسعه بوده اند. با ریاست هند در گروه 20، تغییر قاطع هند به سوی نظم جهانی لیبرال مشهود است. «جایشانکار»، وزیر امور خارجه هند، غیبت شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در نشست سران گروه 20 را کم اهمیت جلوه داد. روابط هند و چین پس از آن وارد مرحله سخت تر و رقابتی تر شده است. چالش هند و چین در سطوح مختلف در سطوح دوجانبه، مسائل مرزی آشفته، روابط تجاری نامتعادل، روابط اقتصادی مبادله ای و عدم وجود روابط اجتماعی وجود دارد. روابط در سطح منطقه ای درگیر رقابت و در سطح بین‌المللی درگیر رقابت بر سر توانایی ایجاد و ترویج ایده‌ها و گفتمان‌هایی هستند که برای جهانیان خوشایند باشد.  پکن خود را به عنوان سازنده نظم نوین جهانی و به عنوان سخنگوی جنوب جهانی می بیند. دهلی نو خود را اهل گفتگو رفع مشکلات جهانی می بیند و پیشنهاد می دهد روش های چین و گفتمان پکن را به چالش می کشد.

هند معتقد است که سیاست های داخلی و خارجی پکن همواره تحت سلطه شعارها و بیانیه های تبلیغاتی است. یکی از این شعارهای تبلیغاتی و بلندمدت دیپلماسی چین، شعار «همکاری برد-برد» بوده و این چیزی است که هند دوست داشته آن را «مشارکت های سودمند متقابل» بنامد. یکی دیگر از شعارهای قدیمی که به ایجاد گفتمان به نفع حزب کمونیست کمک می کند و برای توجیه تقریباً تمام ادعاهای ملی گرایانه چین در مناطق مورد مناقشه استفاده شده شعار«قرن تحقیر» است. چین با افزایش قدرت اقتصادی، گفتمان خود را برای دستیابی به اهداف استراتژیک اش پیش برد. شعار «جامعه سرنوشت مشترک برای همه بشریت» برای زیربنای سیاست‌هایی مانند طرح یک کمربند-یک جاده و شعار «جهان هماهنگ» برای مشکلات جهان به عنوان  شعارهای اصلی سیاست خارجی چین تبدیل شده تا چین را برای نزدیک‌تر شدن به مرکز قدرت جهانی توجیه ‌کند. پکن چنین وانمود می کند نظم نوین جهانی مد نظر آمریکایی ها تنها منافع خودخواهانه آنها را تامین می کند. پکن در راستای قدرت گفتمانی خود سه پیشنهاد ابتکار توسعه جهانی (GDI)[2]، ابتکار امنیت جهانی (GSI)[3] و ابتکار تمدن جهانی (GCI)[4] را مطرح می کنند. بنابراین، هند در برابر اینگونه شعارها و پیشنهادها و همچنین طرح یک کمربند-یک جاده محکم ایستاده است و آن را به چالش می کشد. اینجاست که رقابت برای رهبری بین هند و چین شکل می گیرد. هند در عرصه بین المللی تلاش کرد که صدای جهانی جنوب باشد. کریدورهای رشد آسیا-آفریقا را اعلام و پروژه Mausam را نیز ایجاد کرده است. اتحادیه آفریقا را به عنوان یک عضو دائمی گروه 20 بپذیرد و با اعلام طرح کریدور هند- غرب آسیا -اروپا به شدت طرح یک کمربند-یک جاده چین را که میلیاردها دلار هزینه شده و همچنین با شعار آزاد و باز هند-اقیانوس آرام، تمایل چین را برای تسلط بر آب های آبی پیرامون خود و انجام اقدامات یکجانبه در مناطق مورد مناقشه به چالش بکشد.

مؤسسه روابط بین‌الملل معاصر چین (CICIR)[5]، اندیشکده بزرگ چین زیر نظر وزارت امنیت دولتی، مقاله‌ای توسط یک محقق مقیم منتشر کرد که هند را به «کوچک‌اندیشی[6]» و سازماندهی نشستی «شاخص شکاف‌ها، رقابت‌های بیشتر» و استفاده ناعادلانه از مفهوم «دیپلماسی تله بدهی[7]» برای ایجاد ترس در مورد طرح یک کمربند-یک جاده  چین متهم کرد. در روزهای اولیه، چین همچنین به «جهان یک خانواده است[8]»  برای گروه20  اعتراض کرده بود. این جنگ لفظی به این زودی ها پایان نخواهد یافت.

نگاه چین به آسیا سلسله مراتبی است و با هدف ایجاد نظمی چین محور است. برای چین، آسیا آزمایشگاه قبل از تسلط بر جهان است. ممکن است در حال حاضر حرکت های هند را به عنوان چالشی برای ظهور چین ببیند.  هند و چین همیشه در رقابت برای رهبری کشورهای در حال توسعه بوده اند. از زمان مائو و نهرو، زمانی که هر دو رهبر کشورهای خود را رهبری نظم پسا استعماری می دیدند.

سرانجام به این نکته می توان اشاره کرد که کریدور هند- غرب آسیا -اروپا یک هیاهوی رسانه ای، رقیب جدیدکانال سوئز، به چالش کشیدن طرح یک کمربند-یک جاده چین، انزوای بیشتر ایران و تبدیل ایران به جزیره خالی از فرصت ها، هندو-اروپایی بودن آن، یک نمایش سیاسی، طرح آمریکایی-صهیونیستی، عادی سازی روابط تل آویو- ریاض و همچنین عضویت رژیم صهیونیستی در این کریدور عنوان می کنند.