به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی رایزن فرهنگی کشورمان در سوئد 

هتک حرمت کتب آسمانی در سوئد و دانمارک: خشونت مدرن در قالب اهانت به مقدسات ادیان الهی در ماهها و سالهای اخیر در سوئد و دانمارک قلوب و احساسات عموم فرهیختگان عالم به ویژه مسلمانان و متدینان را جریحه دار ساخته است. وقوع این وقایع تلخ در قرن بیست و یکم هشداری است برای همه دلسوزان و دغدغه­مندانی که دل در گرو صلح و همزیستی جهانیان دارند و تنوع آدمیان در قالب رنگ و نژاد و باور و عقیده را نه تنها مانعی برای این امر مهم تلقی نمی کنند بلکه تعالی و ترقی اجتماعی را با حفظ احترام به همه ادیان و عقاید و پذیرش تنوع فرهنگی میسر می پندارند. این وقایع نشان داد که توسعه اقتصادی و تکنولوژیک نه تنها برای تحقق جامعه آرمانی کفایت ندارد بلکه چه بسا چالش­های فراروی جامعه بشری را مضاعف خواهد ساخت. از سوی دیگر نیل به آرمانهای متعالی جامعه بشری جز با توجه و توافق نسبت اصول و مبانی ارزشهای انسانی و اخلاقی که ریشه در فطرت الهی انسانها دارند میسر نخواهد شد.

رویدادی که در هفته­های اخیر در سوئد و دانمارک به وقوع پیوست و به هتک حرمت مقدسات میلیاردها انسان به ویژه مسلمانان در سراسر جهان انجامید، نشان داد که ادعاهای جذاب و زیبنده­ای همچون آزادی بیان می­تواند در مسیر رسیدن به اغراض پیدا و پنهان گوناگون صاحبان قدر ت و ثروت مورد سوء استفاده قرار گیرد و دستمایه فتنه­انگیزانی شود که منافعشان با تعرض به حریم مقدسات گره خورده است. بر این اساس نباید از طرح و توطئه احتمالی برای القای اختلاف میان ملتها و شبهه آفرینی جهت تخریب فضای تعاملی و سازنده میان فرهنگها و جوامع به ویژه در کشورهای اسکاندیناوی غافل شد. پس لازم است زمینه بهره گیری افراد و گروههای مغرض از شرایط کنونی از بین برود تا شرایط همدلی و همبستگی میان شهروندان این جوامع اعم از مهاجران و بومیان از هر کیش و آئینی که هستند، بیش از پیش فراهم گردد و همگان شاهد رشد و سعادت روزافزون خود و جامعه انسانی باشند.

عوارض ماجرای شوم "قرآن­سوزی": ماجرای شوم و مکرر "قرآن­سوزی در سوئد" پدیده قبیحی است که نه تنها ناقض اصول دینی و مخالف مبانی اخلاق اجتماعی بلکه همچنین تهدیدی برای امنیت و انسجام جامعه سوئد است. جامعه­ای که به چندفرهنگی بودن افتخار می­کند، بیش از یک چهارم جمعیتش را مهاجران خارجی تشکیل می­دهند و توانسته است بخش زیادی از متخصصان مورد نیاز و نیروی کار ماهرش را از میان مهاجران به ویژه مسلمانان مقیم سوئد تامین کند، چگونه می­تواند در مقابل اهانت به مهمترین و مقدسترین نماد دینی آنان یعنی کتاب مقدس قرآن کریم سکوت پیشه کند؟ آیا اقتضای یک فرهنگ غنی و یک جامعه پیشرفته، مداراگری و حسن همزیستی با پیروان ادیان مختلف نیست؟ آیا احترام و حفظ حقوق پیروان ادیان جزء مبانی و اصول فرهنگی و اخلاقی در سوئد نیست؟ آیا برانگیختن خشم و نفرت برخی از جمعیت سوئد و صدها میلیون مسلمان در سراسر دنیا، پیام مثبتی از جامعه سوئد به جهان منتقل خواهد کرد و نشانه درست و زیبایی از فرهنگ سوئد به نمایش خواهد گذاشت؟

قبح ذاتی پدیده کتابسوزی برای همگان

پدیده کتاب­سوزی برای هیچ فرهنگ و جامعه ای افتخارآفرین نیست، قبح این واقعه تلخ در قرن بیست و یکم، به ویژه در مورد کتبی مقدس که برای میلیاردها نفر از ابنای بشر محترم و مقدس دوچندان است. کتبی که منشا شکل گیری تمدنهای بزرگی شده و مکاتب بزرگ دینی و جوامع بزرگ انسانی را سامان داده اند. هیچ تمدن بزرگی نمی تواند از قبح این گونه رخدادهای زننده بیزار نباشد. برای جوامع فرهیخته و فرهنگ دوستی مانند سوئد و دانمارک این ماجراها بسیار زشت و ناپسند محسوب می شوند و بی گمان فرهیختگان این جوامع از زنندگی آن منزجر و مبرا هستند. ولی سکوت و بی عملی در مقابل این پدیده نه فقط برای مسلمانان و متدینان بلکه برای عموم شهروندان این جوامع موجب شرمندگی و سرشکستگی خواهد بود.   

در این شرایط آنچه مهم و فوری به نظر می رسد ضرورت مقابله همه فرهیختگان، مصلحان اجتماعی و مدافعان مصالح اجتماعی و منافع ملی جوامع سوئد و دانمارک با این پدیده شوم و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری سریع و قوی از گسترش موج این وقایع غیر انسانی و ضد فرهنگی است که انسجام و آرامش این جوامع را تهدید کرده  و صلح و همزیستی در سطوح ملی و بین المللی را به چالش کشیده است.     

ضرورت صیانت و شفاف­سازی اصل آزادی بیان

در اهمیت، مطلوبیت و حتی ضرورت اصل آزادی بیان هیچ تردیدی نیست. آزادی بیان نقشی بی‌بدیل در تعالی جامعه و حفظ سلامت و شفافیت تعاملات اجتماعی دارد و زندگی جمعی را بهتر و شیرینتر می‌کند. کما اینکه نبود آزادی بیان مانع رشد فکری و پویایی اندیشه و زمینه‌ساز فساد سیاسی و اقتصادی خواهد شد. ولی حفظ و استمرار این اصل مهم و حیاتی در جامعه، مستلزم صیانت ازحسن اجرای آن است. بی‌گمان حفاظت از هر پدیده و سرمایه مهمی شرط بقا و تداوم آن است کما اینکه سوء استفاده از هر اصل فرهنگی و قانون اجتماعی، از عوامل اصلی ضعف و زوال آن خواهد بود. این واقعیت حتی در مورد پدیده مهم و شریفی مانند دین هم صادق است. تاریخ ادیان نشان می‌دهد که بهره‌گیری افراطی، متعصبانه، خرافی یا ابزاری از تعالیم دینی موجب انزوا و گریزان شدن مردم از آنها شده است. سرگذشت کلیسا در قرون اخیر در اروپا بارزترین نماد و نمونه این امر است. بنابراین برای صیانت و حفاظت از اصل مهم آزادی بیان که از ارکان تمدن جدید غرب و البته از افتخارات آن است، مستلزم دقت و کنترل عوارض و آسیبهای بهره‌برداری ابزاری و سوء استفاده از آن است. عوارضی که می‌تواند به تدریج به ضد خودش تبدیل شود و بخشی از جامعه را به ضدیت با آن تشویق کند.

وقایع اخیر سوئد و دانمارک در خصوص تعرض به قرآن و سایر کتب مقدس که نمی‌تواند مورد تایید هیچ فرهنگ و جامعه رشیدی قرار گیرد، نمونه‌ای از استفاده ابزاری و نادرست از اصل محترم و شریف آزادی بیان است و فرصتی را پدید آورده تا اهل نظر و نیز قانونگذاران و سیاستگذاران نسبت به تبیین مصادیق آزادی بیان اقدام و در مورد زمینه‌های سوء استفاده از آن تامل کنند و با همتی شایسته و قبل از آنکه خیلی دیر شود، مانع شکل‌گیری جریانی مخرب شوند که بیش از همه چیز، منافع ملی و مصالح اجتماعی جوامع نسبتا آرام و موفق سوئد و دانمارک را نشانه گرفته است. این ماجرا البته ابعاد پیچیده و گوناگونی دارد که باید مورد توجه و تامل قرار گیرد. برخی از ابعاد مهم این موضوع عبارتند از:

تعلل سیاستگذاران سوئد و دانمارک در کنترل و حل مسئله، احتمال تداوم این رخداد زننده در آینده در صورت غفلت از رفع زمینه­های آن، ضرورت شناخت دقیق برندگان و بازندگان احتمالی و دستهای پشت پرده ماجرا و همچنین انگیزه ها و منافع پشت پرده برای بهره برداری از آن، لزوم توجه به عوامل و زمینه­های اساسی مسئله در کنار انگیزه های فردی و ماجراجویانه رخدادهای اخیر با عنایت به سهولت و بی­هزینه بودن اجرای آن در حال حاضر،  

علاوه بر این ابعاد ویژه، موضوعات و مسائل زیر هم به فهم دقیقتر و مبنایی­تر مسائل اخیر کمک خواهد کرد:

1. تقویت کمی و کیفی حضور مسلمانان در اروپا و سایر کشورهای غربی در دهه­های اخیر
2. توسعه اقبال به قرآن در سطح جهانی به ویژه در حوزه اسکاندیناوی در پی تعرض به آن
3. مخاطره تشدید چالش تمدنی غرب در برابر جهان سوم، مهاجران و مسلمانان مقیم

پیشینه ماجرا در سوئد و دانمارک

هتاکی به مغدسات در اروپا و غرب بی سابقه نیست. از جمله در چند سال گذشته «راسموس پالودان[1]» سیاستمدار و وکیل دانمارکی- سوئدی و رهبر گروه راست افراطی «خط سخت» با راه‌اندازی «تور قرآن‌سوزی» در شهر‌های مختلف سوئد و دانمارک شهرتی برای خود و خوراک رسانه‌ای را برای بدخواهان به دست آورد. نخستین اقدام نفرت‌انگیز وی مربوط به مارس ۲۰۱۹(فروردین ۱۳۹۸) است که نسخه‌ای از قرآن را در فاصله ۱۰۰ متر از جایی که مسلمانان در آن نماز می‌خواندند، به آتش کشید. پالودان پیش از این با شعار «خالی‌کردن دانمارک از مسلمانان» و «ممنوعیت اسلام در دانمارک» در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۹ دانمارک کاندیدا شده بود، اما نتوانست به پیروزی برسد و شکست خورد. بعد از آن و در سال ۲۰۲۰ شهروندی سوئد را دریافت کرد. وی هم‌اکنون به اسلام‌ستیزی و مهاجرستیزی شهره است. جالب اینجاست که این فرد در کشور دانمارک تاکنون بار‌ها به دلیل نقض قانون، محاکمه شده است و پیش از این طی پرونده‌ای شامل ۱۴ جرم مختلف به مدت ۳ سال، از انجام شغل وکالت منع و به ۳ ماه حبس محکوم شده بود.

(https://vokalapress.ir)

این فعال راست افراطی در سال ۲۰۲۰ نیز یک نسخه از قرآن را در شهر مالمو سوئد به آتش کشید که منجر به درگیری‌ها و اعتراضات خشونت آمیز بزرگی شد. «راسموس پالودان»، اسلام‌ستیز افراطی و نژادپرست دانمارکی مجددا نسخه‌ای از قرآن کریم را در برابر مسجدی در کپنهاگ پایتخت دانمارک آتش زد. بعد از آن نیز در آوریل سال 2022 بعد از چندبار تلاش ناموفق در سوزاندن قرآن و برگزاری تجمعات اعتراضی متعدد، با مجوز رسمی پلیس، این فرد افراطی موفق به اقدام شنیع سوزاندن قرآن در محله «رینکه‌بی» استکهلم شد. پس از آن دامنه اعتراضات مسلمانان گسترش یافت و موجب شد تا پلیس هزینه‌های زیادی پرداخته و تخم نفرت و کینه در جامعه سوئد کاشته شود. این اقدام از سوی این سیاستمدار افراطی و واکنش ناموجه پلیس با آن و همچنین برخورد نامناسب با معترضان مسلمان و عدم تمکین به خواست آنان موجب شد تا این اقدام هتاکانه باری دیگر و در 21 ژانویه(1 بهمن سال 1401) رخ دهد. اتفاقی که این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بار دامنه واکنش‌های آن منحصر به داخل سوئد نبود و واکنش‌های بسیار وسیع‌تری را در عرصه بین‌المللی به همراه داشت که برخی از آن‌ها دولت سوئد را با محدودیت‌های جدی مواجه ساخت.

نقطه عطف ماجراهای اخیر: روز عید سعید قربان امسال فردی به نام «سیلوان مومیکا» در استکهلم، یک نسخه قرآن مجید را پاره و آن را مقابل مسجد مرکزی این شهر به آتش کشید. وی پس از آن که پلیس مجوزی برای برگزاری تظاهرات ضداسلامی صادر کرد، این جنایت را مرتکب شد. این فرد سودازده که در منطقه «بخدیدا» در استان نینوای عراق متولد شده و در شبکه‌های اجتماعی خود را «متفکر، نویسنده و ملحد» معرفی می‌کند! عصر روز چهارشنبه هفتم تیرماه تحت حمایت مقامات سوئدی و برابر چشمان حدود ۲۰۰ مسلمان دست به این اقدام وقیح در استکهلم زد. پس از آن بود که با انعکاس گسترده ماجرا در رسانه­های دنیا، از یک طرف موجی از واکنشها در سطح جهانی به ویژه در جهان اسلام آغاز شد و از طرف دیگر هم افراد و گروههای دیگری اقدام به تکرار این اقدام غیرانسانی و ضد فرهنگی کردند و ماجرا وارد مرحله جدیدی شد که پیش از آن سابقه نداشت. در تبیین این روند البته نمی­توان و نباید به انگیزه­های فردی هتاکان بسنده کرد بلکه زمینه­های پیشین و تحریکات پنهان موضوع قابل توجه است که باید به دقت مورد تامل و وارسی قرار گیرد.

واکنشهای داخلی و خارجی

در پی هتک حرمت قرآن و توهین به مقدسات مسلمانان در سوئد آن هم با مجوز رسمی پلیس این کشور، موجی از اعتراضات در سراسر جهان علیه این اقدام قبیح، ضد دینی و غیراخلاقی به راه افتاد. سوئد تا کنون به عنوان یک کشور آزاد شناخته شده است، اما تفسیر غلط و سوء استفاده از آزادی بیان در این کشور منشا اتفاقاتی شده است که مشکلات بزرگی را در عرصه مداخلی و بین‌المللی برای این کشور فراهم کرده است. نخست وزیر سوئد با انتقاد از این رخداد گفت: هر چیز قانونی لزوما چیز مناسبی هم نیست. وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد این اقدام آزار‌دهنده و موهن است. حتی پلیس سوئد هم علیه عامل قرآن سوزی به دادگاه سوئد شکایت کرده است.

از سوی دیگر تجمعاتی در برابر سفارتخانه های سوئد از جمله در عراق و ایران انجام شد و حتی در بغداد عده ای وارد سفارت سوئد شدند و البته بعد از دقایقی خارج شدند. همچنین با پیگیری برخی کشورها ازجمله ایران، سازمان کنفرانس اسلامی از ۵۷ کشور عضو خود خواست با در پیش گرفتن مواضع جدی و یکدست، مانع توهین مجدد به قرآن در جهان شوند. اقدام دیگر انجام شده از سوی ایران که در مرحله اعزام سفیر جدید به استکهلم بود، تعویق اعزام سفیر بود تا در اقدامی عملی و نمادین موضع جمهوری اسلامی را در قبال قرآن سوزی نشان دهد.

تظاهرات گسترده در استکهلم در اعتراض به قرآن­سوزی: روز یکشنبه 18 تیرماه 1402 مصادف با 9 جولای، چند هزار نفر در اعتراض به قرآن سوزی، در استکلهم تظاهرات کردند. مسجد مرکزی استکهلم یکی از کانون‌های برگزاری تظاهرات بود. این تجمع با فراخوان اتحادیه های اسلامی شیعه و سنی سوئد و حضور ملیتهای مختلف در میدان Medborgarplatsen در مرکز شهر استکهلم برگزار شد. دولت سوئد که یکی از بیشترین جمعیتهای مسلمان را در بین کشورهای اروپایی دارد، قرآن سوزی را نفرت پراکنانه خوانده بود. این در حالی است که در بسیاری از نقاط جهان، در اعتراض به قرآن سوزی، علیه سوئد تظاهرات برگزار شده است.

تجمع مسلمانان شهر مالمو علیه قرآن سوزی: همچنین شماری از مسلمانان مقیم شهر مالمو سوئد که سومین شهر بزرگ این کشور است و حدود یک سوم جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند، از تبارها و ملیت های مختلف از جمله: ایران، عراق، لیبی، تونس، مراکش، الجزایر، لبنان، پاکستان، هند، افغانستان، تایلند و… در میدان استورتورگت مالمو تجمع کردند. آنها شعار Sluta kränka vår Quran  (سوزاندن قرآ ن ما را متوقف کنید) سردادند. سخنرانان این تجمع، رمضان بوسیدی از تونس و حسین کاله مترجم و فعال مراکز اسلامی مالمو بودند. در ابتدای برنامه، آیاتی توسط ایهاب قاری آلبانی تبار تلاوت شد و همخوانی سوره حمد و اخلاص پایان بخش برنامه بود. هنگام تلاوت قرآن پرندگان بالای سر تجمع کنندگان به پرواز در آمدند.

مخالفت مردم و دولت سوئد با «قرآن‌سوزی»

اکثر سوئدی‌ها خواهان ممنوع کردن «قرآن‌سوزی» هستند: بررسی ها نشان می دهد که اکثر سوئدیها نسبت به این گونه اقدامات وقیحانه موضع منفی دارند. بر اساس یک نظرسنجی جدید، اکثر سوئدی‌ها معتقدند سوزاندن قرآن و کتب مقدس سایر ادیان مانند انجیل و تورات در ملا عام باید غیرقانونی باشد. بر اساس نظرسنجی Kantar Public، پنجاه و سه درصد موافق ممنوع شدن سوزاندن کتب مقدس هستند که نشان دهنده افزایش 11 درصدی در قیاس با نظرسنجی ماه فوریه است. این افزایش تا حدی متاثر از واکنش بین‌المللی به قرآن سوزی‌های اخیر توسط افراد مختلف در سوئد است. بر اساس این نظرسنجی فقط 34 درصد سوئدی‌ها معتقد بودند سوزاندن کتب‌ مقدس باید قانونی باشد در حالی که این رقم ماه فوریه  43 درصد بود.

موضعگیری دولت سوئد در محکومیت قرآن‌سوزی: با وجود رای دادگاه استیناف سوئد مبنی بر مجاز بودن قرآن سوزی که منجر به اهانت یک پناهنده عراقی به کتاب مقدس بیش از یک میلیارد مسلمان شد، دولت و وزارت خارجه سوئد با صدور بیانیه ای این اقدام را محکوم و غیر قابل دفاع خواندند.

اما چه اتفاقی رخ داد که دولت سوئد با چنین موضعی از اقدام اسلام ستیزانه اخیر اعلام برائت کرد؟ به نظر می­رسد مجموعه اقدامات هماهنگ کشورهای اسلامی و توجه به حضور اقلیت مهم مسلمان در این کشور که حدود 15 درصد جمعیت ده میلیونی سوئد را تشکیل می­دهند، مقامات سوئد را به این موضع جدید و منطقی سوق داده است. در هتاکی اخیر به ساحت قرآن مجید، کشور مغرب سفیر خود را از سوئد فراخواند و ایران، عربستان، کویت و امارات سفیر این کشور را احضار و خشم و اعتراض ملت های خود را منتقل کردند. به نظر می رسد مجموعه این اقدامات هم جهت و بدون حرکات تند، دولت سوئد را به واکنشی مناسبتر از قبل دربرابر توهین انجام شده واداشته است؛ موضعی که انتظار می رود با درک احترام متقابل به مسلمانان سوئد و دیگر مسلمانان جهان، مانع تکرار اقدامات اهانت بار شود.

اختلاف نظر بر سر موضوع در سوئد: در عین حال مواضع متفاوتی در قبال این ماجرا در سوئد مشاهده می­شود. وزارت امور خارجه سوئد با اشاره به حادثه اخیر سوزاندن قرآن آن را «اقدامات ضد اسلامی» نامید و آن را «به شدت» محکوم کرد. این وزارتخانه اعلام کرد: کاملاً درک می‌کند که اقدامات اسلام هراسانه انجام شده می‌تواند برای مسلمانان توهین­آمیز باشد. این وزارتخانه در بیانیه‌ای خاطرنشان کرد که آزادی تجمع، آزادی بیان و آزادی تظاهرات در قانون اساسی سوئد مورد حمایت قانون اساسی است، اما در عین حال تأکید کرد که «سوزاندن قرآن یا هر مقدس دیگر کتاب، توهین‌آمیز، بی‌احترامی، و یک تحریک آشکار است.» این وزارتخانه در پایان اعلام کرد: «در سوئد جایی برای ابراز نژادپرستی، بیگانه‌هراسی و عدم تساهل مربوط به آن وجود ندارد».

از سوی دیگر حزب راستگرای دموکرات‌های سوئد و شریک دولت موضعی متفاوت دارد. این حزب اعلام کرده است که اگر به کشورهای اسلامی انگشت کوچک را بدهیم به زودی تمام دست را قطع می‌کنند. یکی از رهبران حزب دموکرات سوئد، ریچارد یومشوف، به بیانیه وزارت خارجه سوئد در محکومیت حادثه اخیر آتش زدن قرآن کریم، حمله کرد. وی درباره پیام وزارت امور خارجه نوشت: کشورهای اسلامی آزادی اجتماعات، آزادی بیان و نظام دموکراتیک سوئد را هدف قرار می‌دهند. ما چیزی برای عذرخواهی نداریم. هیچ کشور اسلامی را نمی‌توان یک دموکراسی کامل دانست. بسیاری از این کشورها نیز دیکتاتوری آشکار هستند. کشورهایی که در آنها به زنان و مخالفان ظلم می‌شود. این کشورها فاقد دموکراسی، برابری و حقوق بشر هستند. وی حق سوزاندن قرآن در چارچوب نقد دینی در نظام دموکراتیک سوئد را محفوظ دانست و افزود: دموکراسی و نقد دینی را به هیچ وجه نمی‌توان نژادپرستی یا اسلام هراسی دانست. وی افزود: «در ضمن، اسلام هراسی اصطلاحی است که توسط اسلامگرایان برای سرکوب مخالفان ابداع شده. وی خواستار تسلیم نشدن در برابر فشار کشورهای اسلامی شد و گفت: ما نمی‌توانیم اجازه دهیم این کشورها حد و مرز دموکراسی ما را تعیین کنند».

سوئد در پی غیرقانونی کردن قرآن‌سوزی است: وزیر دادگستری سوئد اعلام کرد: دولت در حال بررسی غیرقانونی کردن آتش زدن قرآن‌ وسایر کتب مقدس است زیرا موارد تازه به امنیت سوئد لطمه وارد کرده است. اقدام اخیر یک عراقی‌تبار در آتش‌زدن قرآن مقابل مسجدی در استکهلم با واکنش‌های گسترده جهانی همراه شد و بسیاری آن را تحریک‌آمیز و نفرت‌پراکنانه توصیف کردند و دولت سوئد نیز آن را محکوم کرد. سرویس‌های امنیتی سوئد این اقدام را سبب تضعیف امنیت در کشورشان دانسته‌اند. وزیر دادگستری سوئد گفت دولت در حال تجزیه و تحلیل وضعیت است و احتمال تغییر در قانون را بررسی می‌کند. وی افزود: قرآن‌سوزی هفته گذشته تهدیدی برای امنیت داخلی ما رقم زده است. موارد قبلی قرآن‌سوزی‌ هم پیامدهای منفی سیاسی برای این کشور به همراه داشته و در روند عضویت سوئد در ناتو اخلال ایجاد کرده است.