به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خانم الگا لبدوا، استاد تمام دپارتمان دیپلماسی مدرسه عالی روابط بین‌الملل روسیه در مقاله ای با موضوع دیپلماسی عمومی اینگونه آورده است :

جهانی شدن منجر به تسریع توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات شده است که طی سال‌های اخیر همواره بر جامعه مدرن تأثیر گذار بوده‌اند. فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل برقراری روابط با مخاطبان جهانی  در حوزه روابط بین‌الملل نیز با تاثیرگذاری بالایی همراه بوده است. گسترش دیپلماسی دیجیتال همراه با اهمیت رو به رشد منابع رسانه‌های الکترونیکی (به طور عمده اینترنت) اتفاق افتاد. اکنون این موضوع قابل انکار نیست که اهداف دیپلماتیک می‌توانند از طریق این رسانه‌ها در یک جامعه توسعه یافته محقق شوند.

دیپلماسی دیجیتال روسیه

توسعه اینترنت و فناوری‌های مدرن، منجر به ظهور یک محیط دیجیتال جدید شده است. مولفه‌ای از آن به عنوان دیپلماسی دیجیتال در حال تبدیل شدن به یک ابزار مدرن ضروری برای تاثیر گذاری بر روابط بین‌الملل از طریق فناوری اطلاعات است. ارتباطات در رسانه‌های جمعی و فضای اینترنت برای مردم در جوامع مدرن در حال تبدیل شدن به یک امرعادی است، بنابراین استفاده از آخرین فناوری‌ها در شیوه‌های دیپلماتیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در حوزه بین‌الملل انتشار اطلاعات در دنیای مدرن تحت عنوان «قدرت نرم» شمرده می‌شود. قدرت نرم از روش‌هایی مبتنی بر قابلیت‌های ارتباطی استفاده می‌کند که یکی از راهبردهای آن استفاده از منابع اینترنت برای رسیدن به اهداف خود است.

دیپلماسی دیجیتال به طور فعال با کمک شبکه‌های اجتماعی از قدرت نرم به عنوان ابزاری قدرتمند برای برقراری ارتباط با مخاطبان داخلی و خارجی مورد هدف خود استفاده می‌کند. یک فرد مدرن که به طور فعال از دستگاه‌های مختلف مانند گوشی‌های هوشمند، تبلت، لپ تاپ و... استفاده می‌کند، به سختی می‌تواند زندگی خود را بدون شبکه‌های اجتماعی تصور کند. این شبکه‌ها تأثیرات زیادی در توسعه جامعه جهانی، شکل دادن به سلیقه‌ها و اولویت‌های یک جامعه دارند. دیپلماسی دیجیتال می‌تواند با تأثیرگذاری مناسب بر مخاطبان عمومی به نفع استراتژی ملی، ظرفیت‌های قدرت نرم خود را نیز افزایش دهد.

در عین حال، تاثیرات منفی نیز در توسعه فناوری‌های جهانی مرتبط با اینترنت وجود دارند. جنگ‌های شبکه‌ای، گسترش اطلاعات غیر قابل اعتماد، اطلاعات با کیفیت پایین یا نادرست از جمله این موارد هستند. دیپلماسی دیجیتال در این زمینه می‌تواند برای کمک به دولت در برقراری ارتباط بین مقامات دولتی و شهروندان عادی از فناوری اطلاعات و ارتباطات، بسترهای رسانه‌ای، وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی استفاده کند.

در روسیه، دیپلماسی دیجیتال از سال ۲۰۱۲ در جریان نشست سفرا و نمایندگان روسیه در راستای اجرای طرح استراتژی ارتباط با شهروندان به یک اولویت مهم  تبدیل شد. از رسانه‌های اجتماعی داخلی برای توضیح موضع دولت در مورد یک موضوع خاص استفاده گردید. اما همانطور که شاهد هستیم محبوبیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی در سال ۲۰۲۰ به ابعاد بی‌سابقه‌ای رسید، بنابراین حفظ ارتباط با مخاطبان هدف از طریق شبکه‌های اجتماعی اکنون در اولویت سیاست‌های دیپلماتیک مقامات روسیه قرار گرفته است.

اخیرا دیپلماسی در روسیه از یک فضای بسته به یک قالب ارتباطی باز تغییر یافته است. پیش از این، روابط دیپلماتیک بخشی از یک سیستم غیر قابل ورود برای شهروندان عادی جامعه به شمار می‌آمد. اما اکنون نمایندگان وزارت امور خارجه روسیه به طور رسمی در اینترنت حضور دارند، از جمله در سایت‌های شناخته شده ای مانند فیس بوک، توییتر، وی کانتکت[1] و... . یوتیوب به‌عنوان دومین وبگاه پرطرفدار در جهان، میزبان مطالب ویدیویی از کنفرانس‌ها، جلسات گزارش‌دهی و سخنرانی‌هایی است که به روابط دیپلماتیک وزارت خارجه روسیه اختصاص دارد.

شبکه اجتماعی روسی «وی کانتکت» صفحه‌ای متعلق به وزارت خارجه روسیه دارد که رسمی بودن آن نیز تایید شده است. در این صفحه مطالب جدید به طور مستمر منتشر می‌شوند. عکس‌ها و فیلم‌های زیادی تهیه و بارگذاری می‌شوند تا از فعالیت‌های این وزارت خانه به مردم اطلاع‌رسانی کنند. از جمله در این صفحه پیوندهایی وجود دارد که می‌توان به سایر پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی که وزارت امور خارجه فدراسیون روسیه به طور رسمی در آن جا ثبت شده است و صفحه دارد وارد شد، مانند تلگرام. در نتیجه در حال حاضر پوشش وزارت خارجه روسیه در شبکه‌های اجتماعی افزایش چشم‌گیری داشته است. همین امر موجب می‌شود تا مردم در جریان روندهای این وزارتخانه قرار گرفته و حس اعتماد بیشتری پیدا کنند.

شکل جدید دیپلماسی دیجیتال به شما امکان می‌دهد تا داده‌های خبری بروز ارائه دهید. وزارت امور خارجه روسیه از صفحات اختصاصی خود در شبکه‌های اجتماعی، به ویژه در کشورهای توسعه یافته استفاده می‌کند و در آن خلاصه‌ای از اطلاعات مورد نظر را با مشترکین خود به اشتراک می‌گذارد. این اقدام هم امکان ارتباط آزاد با شهروندان روسیه در خارج از کشور را فراهم می‌کند و هم از ظهور صفحات جعلی که نویسندگان آنها وانمود می‌کنند نمایندگان وزارت خارجه روسیه هستند جلوگیری می‌کند.

وزارت امور خارجه فدراسیون روسیه با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، شهروندان را در مورد فعالیت‌های این وزارتخانه آگاه می‌کند و به‌طور مکرر پیام‌هایی را درباره بازدیدها، جلسات و سایر رویدادهای سازمانی منتشر می‌کند. چنین روندی جنبه اعتمادسازی به عملکرد دستگاه دیپلماسی را در ارتباط با کاربران تقویت می‌کند زیرا کاربران می‌توانند در هر زمان از رویدادی که رخ داده است، نه تنها با خواندن آن مطلب، بلکه با مشاهده رویداد از آنچه در حال وقوع است مطلع شوند. این وزارتخانه سایت مخصوص به خود را نیز داراست. این سایت حاوی عناوینی مانند فید اخبار عمومی، بخشی مربوط به اطلاعات سیاست خارجی، داده‌های آرشیوی، بخش نمایندگان کنسولی و دیپلمات‌ها است. مطالب، عکس‌ها و ویدیوها از طریق پیوندهایی در شبکه‌های یوتیوب، فیس بوک، توییتر و غیره در دسترس است. ایجاد حساب شخصی وزارت امور خارجه فدراسیون روسیه با سیاست توسعه اشتراک اطلاعات همراه بود که به همه شهروندان علاقه‌مند کشور اجازه دهد تا از اطلاعات مفید این وزارتخانه استفاده کنند.

در بین همه شبکه‌های اجتماعی، توجه ویژه‌ای به صفحه وزارت امور خارجه روسیه در شبکه اجتماعی فیس‌بوک وجود دارد چرا که بسترفکری مناسبی برای ارتباط با افراد فعال اجتماعی است. در این شبکه یک محصول اطلاعاتی باکیفیت در قالب اطلاعات مرتبط، دقیق و آموزنده برای گروه‌های وسیعی از مردم ارائه می‌شود. در مجموع فضای اطلاعاتی فیس‌بوک برای ایجاد ارتباطات دیپلماتیک در نظر گرفته شده است. این صفحه علاوه بر اینکه حاوی پیام‌های رسمی وزارت خارجه روسیه است، دارای مطالب مرتبط با موضوع روابط بین‌الملل نیز می‌باشد. مهم است که برخی از پیام‌ها توسط نمایندگان وزارت امور خارجه روسیه به صورت طنز نوشته شود تا توجه کاربران را به خود جلب نماید.

در دیپلماسی دیجیتال روسیه، اغلب توجه بیشتری برروی فیس‌بوک و توییتر بوده است. این انتخاب تصادفی انجام نشده است، زیرا شکل ساختاری این برنامه‌ها به گونه‌ای است که برای مخاطبان جذابیت بیشتری داشته و همراهی بیشتری ایجاد می‌کنند.

تکنیک‌هایی برای موفقیت دیپلماسی دیجیتال در شبکه‌های اجتماعی

اگر دیپلماسی عمومی را به عنوان یک استراتژی ارتباطی در نظر بگیریم، می‌توان در یک جامعه مدرن از گفتگوی بین بخشی از سیاستمداران و بلاگرهای خاص تأثیرات هدفمندی ایجاد کرد. به‌ویژه در نسل جوان که اکنون مشتاقانه صفحات بلاگرهای محبوب خود را و آنچه به اشتراک می‌گذارند دنبال می‌کنند. به عنوان مثال در ایالات متحده، سیاستمداران در پلتفرم‌های اجتماعی به اندازه بازیگران، خوانندگان و موسیقیدانان مشهور، محبوب هستند. انتخاب صحیح یک استراتژی مناسب در برقراری ارتباط با مخاطب هدف در این حوزه اهمیت بالایی دارد. باید توجه داشت که اطلاعات درست، دقیق و آموزنده مخاطبان را در هر سنی جذب می‌کند.

یکی از ترفندهای جذب افراد برای استفاده از محتوای رسانه‌ها، استفاده از تکنیک‌های روانشناختی است. بسیاری از دیپلمات‌ها در شبکه‌های اجتماعی، نه تنها خود را در یک فضای سیاسی، بلکه در یک حلقه خانوادگی نیز به نمایش می گذارند تا اعتماد و توجه افراد جامعه را به دست آورند.

بسیاری از مردم به صفحات سیاسی عمومی نهادها وسازمان‌های رسمی توجه کافی ندارند، بلکه به گزارش‌های خاص دیپلمات‌ها و سیاستمداران توجه می‌کنند زیرا افراد جامعه به پیام‌های رسمی و غیر شخصی علاقه چندانی ندارد اما شنیدن نظرات خاص افراد، مورد توجه ایشان قرار می‌گیرد. جنبه شخصی‌سازی صفحه نقش مهمی در برقراری رابطه غیررسمی‌ بین دیپلمات و مخاطب هدف دارد زیرا برای کاربران صفحات فضای مجازی مهم است که بدانند سیاستمدار مورد نظرشان چه شخصیتی و چه دیدگاه‌هایی دارد. در حال حاضر صفحات رسمی به سختی می‌توانند مخاطبان جوان را جذب کنند. با یک بررسی ساده می‌توان نتیجه گرفت که قشر جوان به صفحات  به اصطلاح «زنده» عادت کرده‌اند، صفحه‌ای که آن سیاستمدار را از زوایای مختلف نشان دهد.

در دنیای مدرن، بزرگترین شرکت‌های فراملی به عنوان سوژه و منابع اطلاعاتی در کنار دولت‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند. بنابراین چشم‌انداز دیپلماسی دیجیتال باید با شرکت‌های چندملیتی پیشرو که می‌توانند نماینده کشور در عرصه بین‌المللی باشند، مرتبط باشد. در روسیه این شرکت‌های سهامی عام مانند گازپروم، لوک اویل، اسبربانک، VTB و غیره هستند. روسیه یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی است، بنابراین شرکت گازپروم به عنوان یکی از رهبران شرکت‌های انرژی فراملی، می‌تواند چنین نقشی ایفا کند. در نتیجه در سطح بین‌المللی، یک مدل چند وجهی از سیاست دیپلماتیک باید با مشارکت نهادهای دولتی و ساختارهای تجاری پایه‌گذاری شود.

شکل‌گیری تصویری مطلوب از سیاست روسیه در سطح داخلی و خارجی با استفاده از سایر منابع دیپلماسی دیجیتال همراه است. به عنوان مثال، کانال های تلویزیونی Channel One  و RT (Russia Today) – پخش شبکه‌ها و برنامه‌های روسی  را در اینترنت سازماندهی می‌کنند. همچنین مقامات و دیپلمات‌های روسی که صفحه‌های مجازی خود را به دو زبان روسی و انگلیسی نگهداری می‌کنند، از طریق انتشار اطلاعات مربوط به فعالیت‌های خود، سطح بالایی از باز بودن و شفافیت را به کاربران خود نشان می‌دهند.

شرکت‌ [2]Runet می‌تواند با ارائه اطلاعات مفید و جدید درباره روسیه، معرفی صفحات مقامات روسیه و انتشار داده‌های رسمی در کانال‌های اطلاعاتی مورد اعتماد، تاثیر بسیاری در شهروندان خارجی داشته و زبان و فرهنگ روسیه را نیز گسترش دهد.

دیپلماسی روسیه می‌تواند از خدمات جمع‌سپاری برای توسعه دیپلماسی دیجیتال خود استفاده کند که در درجه اول باید مورد توجه نسل جوان، شهروندان فعال و مبتکرداخل و خارج از کشور قرار گیرد. نتیجه نهایی می‌تواند تحت یک پلتفرم یکپارچه ایجاد شده تا بتواند اطلاعات با کیفیت و تایید شده در مورد موضوعات خاص را در صورت بروز بحران‌های عمومی (مثل COVID-19) ارائه دهد. این پلتفرم در تقابل با اخبار جعلی که اعتماد مردم جامعه را تضعیف می‌کند و باعث شکل‌گیری شایعات منفی می‌شود شکل خواهد گرفت، مضاف بر آنکه تشکیل چنین پلتفرمی با تاثیرگذاری مستقیم سیاستمداران و کسب اهداف ایشان همراه خواهد بود.

استفاده هوشمندانه از روش‌های دیپلماتیک و شبکه‌های اجتماعی تنش‌های سیاسی-اجتماعی در داخل کشور را نیز کاهش می‌دهد. شفافیت اقدامات امکان افزایش سطح اعتماد شهروندان به وزارت خارجه را فراهم می‌کند. به طور کلی، فدراسیون روسیه باید با بهینه سازی محتوا و تطبیق دائم با نوآوری‌های شبکه‌های اجتماعی از ظرفیت‌های موجود در راستای تامین منافع خویش استفاده نماید. بنابراین در دستور کار دیپلمات‌ها، استفاده از فناوری‌های دیجیتال، معادل استراتژی‌ «قدرت نرم» محسوب می‌شود. در این میان جلوگیری از سقوط فرهنگ سیاسی هنگام تعامل در شبکه‌های اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.

موضوع امنیت اطلاعات چه در سطح جهانی و چه در سطح ملی سنگ بنای اصلی را تشکیل می‌دهد. ساختارهای دولتی باید متخصصان مدرنی را جذب کنند که در کار با حجم زیادی از اطلاعات از جمله وظایف امنیت سایبری در فضای اینترنت مهارت کافی داشته باشند. باید توجه ویژه‌ای به مجرمان سایبری شود که قصد دارند صفحات رسمی را هک کرده تا اطلاعات غیرقانونی را که اقتدار نهادهای دیپلماتیک را تضعیف می‌کند در آنجا بارگذاری کنند.

استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی در بعد دیپلماسی دیجیتال به دلیل دیجیتالی شدن دنیای مدرن صورت گرفته است. مردم به طور فزاینده‌ای نه به کانال‌های تلویزیونی، بلکه به اینترنت روی آورده‌اند. در میان نسل جوان تلویزیون جای خودش را به تلفن همراه داده است. بنابراین ارتباط با جوانان باید در قالب درست و با برنامه‌ریزی همراه باشد. روی آوردن به شبکه‌های اجتماعی برای رسیدن به اهداف دیپلماتیک، به توانایی اطلاع رسانی سریع به مخاطبان، ارائه اطلاعات دقیق و مفید نیازمند است.

در حال حاضر در روسیه جهت بهبود استفاده از فناوری‌های مدرن و منابع دیجیتال برنامه ریزی‌های راهبردی و بلند مدتی در حال انجام است. به طور مثال سرمایه گذاری در حوزه هوش مصنوعی از جمله اقدامات مهم و اساسی در بازه کنونی شمرده می‌شود.

نتیجه‌گیری

در  سیاست خارجی روسیه، اجرای یک برنامه دیپلماسی دیجیتال موفق با هدف ارتقای منافع ملی در نظام بین‌الملل دیده می‌شود اما با این وجود، امروزه حوزه دیپلماسی دیجیتال باید به عنوان یک حوزه کلیدی شمرده شود و سرمایه گذاری های کافی در این بخش توسط دولت صورت بگیرد.

دیپلماسی دیجیتال، به عنوان یک پدیده نوظهوردر جامعه دیپلماتیک روسیه ظاهر شده است. در همین راستا در سال‌های اخیر، وزارت امور خارجه روسیه از شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار برای برقراری ارتباط با مخاطبان مورد نظر خود استفاده کرده است و در نتیجه فعالیت‌های خود را در راستای توسعه یک جامعه مترقی در شرایط جهانی شدن افزایش داده است.

توسعه حوزه فناوری و اطلاعات روسیه باید همراه با پروژه‌های جدید سیاست خارجی باشد که به حوزه دیپلماسی دیجیتال نیز مربوط می شود، بنابراین لازم است دولت توانایی‌های خود را در استفاده از شبکه اجتماعی و اطلاعاتی افزایش دهد.

.