به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مهدی نظری کارشناس حقوق بین المللی در یاداشتی با عنوان ( ضرورت ورود علمای اسلام به مباحث فلسفی و تدوینی حقوق بین الملل) اینگونه آورده است:مسئله دائمی فلسطین و موارد دخیل در روابط کشورهای اسلامی با دیگر کشورها و جامعه بین المللی، به طور روال کشورهای جوامع اسلامی به نوعی در نظم کنونی جهانی، پیرو قوانین و موازین حقوق بین المللی هستند که بر مبنای اهداف و منافع کشورهای غربی و استعماری تدوین شده اند. و کشور ما ایران هم از این قضیه مستثنی نیست.

چه جمهوری اسلامی ایران و چه سرزمین فلسطین و مردمانش به خصوص با وضعیت بغرنج حاکم بر خطه غزه و همینطور دیگر بلاد اسلامی، درگیر مسائل حقوقی بین المللی از مرزهای سرزمینی گرفته تا عضویت در سازمان های بین المللی و قراردادهای منطقه ای و بین المللی هستند.

با توجه به اهمیت موضوع، محل تامل است که علمای دینی اندیشمند در بلاد اسلامی ( همچون مصر، ترکیه، مالزی، عراق، لبنان و عربستان) و به خصوص علما و مجتهدین تراز اول شیعی ایران به مباحث فلسفی و تدوینی موضوعات مختلف حقوق بین الملل ورود کنند و به ارائه نظریه و اجتهاد تاثیرگذار بر این مبانی بپردازند. و جامعه اسلامی را جامعه ای متفکر، صاحب اندیشه و منتقد در مباحث حقوق بین الملل در جهان معرفی نمایند. 

چراکه اتمسفر سخت و قطب بندی های خونین جهانی همانند وضعیت ملال آور در جنایات ترکیبی مخاصمه مسلحانه اسرائیل در غزه به خصوص پس از 7 اکتبر 2023، به وضوح سکوت عجیب و خاموشی اندیشمندان حقوق بین الملل در کشورهای مطرح و مدعی صلح و بشریت همانند فرانسه، سوئد، انگلیس و آمریکا را مشاهده کردیم.  

و در این میان، کشور نه چندان مطرح و مدعی در مباحث حقوق بین الملل و نه مسلمان، آفریقای جنوبی دلاورانه پرچم حق علیه باطل حقوق بین الملل بر علیه اسرائیل را در دیوان بین المللی دادگستری بر افراشته می نماید.   

شرح و تاریخچه مختصر:

در دوران باستان، حقوق بین الملل به معنی واقعی کلمه وجود نداشته و آنچه رومی ها آن را حقوق ملل می نامیدند، در واقع حقوق بین الملل به مفهوم دقیق و کامل آن نبوده است.

در قرون وسطی پاپ و کلیسا قدرت مطلقه و حاکم بر سرنوشت کشورهای جدید اروپایی که پس از سقوط امپراطوری عظیم روم و تشکیل روم غربی ایجاد شده بودند. و به این دلیل که مسیحیت آیین مشترک آن ملت ها بود، در روابط بین خود تابع قوانین الهی مسیح (ع) شدند.

از این زمان حقوق بین الملل در اروپا جنبه الهی یافت و عنوان " حقوق ملل مسیحی " تاسیس گردید و جامعه مشترک مسیحی شکل گرفت.

با مداقه در حقوق بین الملل مسیحی، به این نکته اساسی بر می خوریم که قسمت اعظم آنچه کلیسا به عنوان حقوق ملل عرضه نمود، در واقع از تراوشات فکری اربابان کلیسا سرچشمه گرفته بود نه از دستورات الهی مسیح (ع).

الکساندر آلوارز دانشمند برجسته حقوق بین الملل در کتاب خود به نام " تدوین حقوق بین الملل عمومی " در این مورد گفتار جالبی دارد، " دین مسیح که در آغاز خدمات فراوانی به عالم مسیحیت نموده بود، در دست پاپ ها به حقد و کینه نسبت به غیر مسیحیان ( که برای آن ها هیچ حقوقی قائل نبودند ) مبدل شده بود. اینان جز گرویدن به دین مسیح یا نابود شدن چاره ای نداشتند."

در این دوران اوج گیری اقتدار کلسیا و رژیم ملوک الطوایفی در اروپا ( اواخر قرن ششم میلادی ) بود که اسلام در شبه جزیره عربستان تجلی نمود و به تدریج تا کشورهای خاورمیانه، شمال آفریقا، هندوستان، ترکمنستان و قفقاز و حتی قلب اروپا رفت.ظهور اسلام از دوجهت در تحول حقوق بین الملل موثر است. یکی از نظر مقررات بین المللی که می توان در شریعت اسلام یافت و دیگری از حیث موقع و تاریخ پیدایش اسلام که مصادف با وحدت جامعه اروپایی از طریق دین مسیح و به دنبال آن بروز جنگ های صلیبی بود.

هرچند اسلام راستین مدت زمان طولانی حاکم نبود، لیکن در همان مدت کوتاه نیز از درخشندگی خاصی برخوردار بود. البته اعمال خلاف امویان و عباسیان در روابط بین الملل را نمی توان ملاک و ضابطه تشخیص قرار داد. با این حال متاسفانه در طی قرون و اعصاری که از ظهور اسلام می گذرد، چندان کار نمایان و برجسته ای در زمینه اختصاصی تدوین مقررات بین المللی از دیدگاه اسلام صورت نگرفته است. مخصوصا اسلام شناسان ایرانی در این راه اقدام موثری ننموده اند. از این رو اینگونه قواعد و مقررات آنچنان که باید و شاید شناخته نشده اند و حتی تعداد زیادی از علمای اسلامی نیز از آن اطلاع دقیق و کاملی ندارند.با همه این موارد، "وضع مقررات عمومی به عنوان قانون و حقوق ملل بر مبنای واقعیات و حقوق انسان ها آن طور که دقیقا تامین حقوق همه جانبه انسانها را در روابط بین المللی در بر گیرد، از امکانات نیروهای فکری و علمی محدود بشری بیرون است."

در حالیکه مفهوم حقوق بین الملل معاصر در برگیرنده تمامی حقوق انسان هادر روابط بین الملل نمی باشد، حقوق اسلام که خاستگاه اصلی آن اراده فرا بشری است، این مهم را به نیکوترین وجه به انجام رسانده است.

چنانچه فلسفه تاسیس دانش حقوق بین الملل را دگرگونی در روابط ملت ها و جلوگیری از تجاوز زورمندان و توانگران، برابری و برادری انسان ها بدانیم، باید اذعان کنیم که پیامبر اسلام (ص) بنیان گذار حقوق بین الملل بوده است.

آنچه که امروزه در مناسبات بین المللی ملاحظه می کنیم، عدم بهره مندی لازم جوامع و کشورهای اسلامی از موازین حقوق بین الملل است. و همانطور که از مصائب شدید مخاصمه مسلحانه رژیم صهیونیستی اسرائیل بر مردمان مسلمان مظلوم غزه برآمد، سکوت و خاموشی کشورهای مدعی حقوق بین الملل همانند اندیشمندان حقوقی کشورهای فرانسه به عنوان مهد حقوق و انگلستان و آمریکا به عنوان تئوری پردازان مکاتب حقوق بین الملل می باشد. در طول صده گذشته تا کنون نه تنها مسئله فلسطین و غزه، بلکه دیگر بلاد اسلامی همچون میهن اسلامی خودمان نیز متاثر از این اجحاف بین المللی می باشند.

لذا در این فضای خلاء حقوقی بین المللی که ایجاد شده، متاسفانه مکتب یا مکاتب مطرح شده ای از  علمای دینی و حقوقدانان کشور های اسلامی همچون ایران، مصر، ترکیه، مالزی، عراق و حتی عربستان در حوزه علوم و اندیشه حقوق بین الملل ظهور نکردند تا در این روزگار سخت و طاقت فرسای مردمان سرزمین اسلامی فلسطین اشغالی و غزه، به کار آید و دست آن مظلومان را بگیرد.

سازمان کنفرانس اسلامی و مجمع فقه اسلامی و آیسسکو از مهمترین مجامع اسلامی تاثیرگذار هستند که می توانند بلاد اسلامی را برای آموزش و پرورش علما و مجتهدین اسلامی در موضوعات حقوق بین الملل، هدایت و راهبری نمایند. این مهم می تواند باعث شود مدیریت حقوق بین الملل از سیطره کشورهای غربی و استعمارگر خارج گردد.

در واقع با تجمیع نظرات مجتهدین و علمای کشورهای اسلامی مستقل و قدرتمند در حوزه علوم   و همچنین سازوکارهای سازمان کنفرانس اسلامی، می توان مکاتب و دکترین ارزشمند و درخشان در موضوعات  حقوق بین الملل ایجاد نمود تا در روال عادی و به خصوص شرایط اضطراری از این مباحث بهره مند گردید.

نتیجه گیری:

از این رو به نظر می رسد، ضروری باشد مجتهدین، علمای دینی و حقوقدانان کشورهای اسلامی همچون جمهوری اسلامی ایران که در جایگاه مناسب علوم، استقلال و تغییر دهنده استراتژی قدرت در سطح      بین الملی هستند، و سازمان کنفرانس اسلامی نسبت به تامل و اندیشه در فلسفه و موضوعات    حقوق بین الملل حساس شوند و به ایجاد مکاتب جدی در آن حوزه روی آورند.