به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدرضا مرتضوی، وابسته فرهنگی ایران در لبنان در یادداشتی به مناسبت سالروز پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، نوشت: ادبیات همیشه ما را دور هم جمع می‌کند و فرهنگ همانا نقطه مشترک میان ماست که از طریق آن مجد و شکوه و تمدن و داستان‌های ادبی و فکری را مبادله می‌کنیم و بدین ترتیب مجالس آراسته و ملت‌ها مترقی و غنی می‌شوند.

در روز زبان فارسی، حافظه تاریخی، یادآور حکیم سخن و حماسه سرای ایران، ابوالقاسم فردوسی، پاسدار و نخستین مدافع زبان فارسی در برابر تهاجم فرهنگ‌های متنوع در امتداد تاریخ ایران است. در واقع تعیین این روز که در آن زبان فارسی را گرامی می‌داریم، به جهت بزرگداشت فردوسی است.

تاریخ ادبیات جهان گواهی می‌دهد که حکیم فردوسی در وفاداری کامل به زبان مادری خود پیشگام بوده است. امری که او را سزاوار عنوان پاسپان زبان فارسی کرده است. دیوان اشعار و نیز دیگر آثار ایشان (شاهنامه) هیچ اصطلاح غیر از مصطلحات فارسی در آن وجود ندارد.

امروز دانشگاه‌ها و مؤسسات زبان کشور ما مزین به نام فردوسی هستند و در هر نقطه از ایران علاوه بر مزار و مجسمه‌اش در شهر طوس؛ یادگار و آثار بزرگی از این شاعر بزرگ را مشاهده می‌کنیم تا همواره یادآور جایگاه این شاعر در دنیای ادبیات، فرهنگ و صنعت تمدن ساز باشیم.

از فردوسی آثار جاودانه‌ای بر جای مانده بطوریکه ایشان را در تاریخ ماندگار کرده است. کتاب الملوک یا شاهنامه مشتمل بر شصت هزار بیت است که تاریخ ایران را در ادوار و برهه‌های مختلف تاریخی بازگو می‌کند.

یکی از ویژگی شاهنامه، مردم شناسی و مطالعه آن می‌توان به فرهنگ ادبی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران و ایرانیان دست یافت. سخاوت، شجاعت، وفای به عهد، نشاط، میهمان‌نوازی، مرزبانی و حراست از حدود و ثغور کشور، امداد و نیکوکاری و بسیاری از روحیات فردی و اجتماعی از دیگر جلوه‌هایی ‌است که در شاهنامه فردوسی به عنوان هویت إیرانی تبیین شده است.

منتقدان نیز شاهنامه را با اثر شاعر معروف یونانی هومر، ایلیاد مقایسه کرده‌اند. حتی فردوسی را «هومر ایران» نامیدند.

مهمترین عاملی که آثار فردوسی را در چنین جایگاه مهم از لحاظ ادبی، بلاغی و شعری قرار داد این است که او کتاب‌خوانی مشتاق و محققی کوشا در تاریخ ایران باستان بوده است. به گونه‌ای که هرچه بیشتر از تاریخ کشورش آگاه می‌شد، بیشتر تحت تأثیر آن قرار می‌گرفت و به اصالت، آداب و رسوم و ویژگی‌های جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی و تمدنی آن نیز بیشتر پای بند می‌شد.

همین امر باعث شد که شاعران بزرگ جهان مانند ویکتور هوگو، نویسنده فرانسوی، گوته و دیگران تحت تأثیر شاهنامه و سبک فردوسی قرار بگیرند.

بنابراین، ارزش شاهنامه در این است که تاریخ پراکنده فارسی را در قالب یک حماسه گرد آورده است،  حماسه‌ای که از تمامی عناصر حماسی جهانی برخوردار است و حتی برتر از همه حماسه سرایی‌های جهان است، چرا که شاهنامه حاوی تقریباً ده‌ها حماسه است که هیچ کدام از آنها کمتر از حماسه‌های جهانی دیگر نیست.

از جمله حماسه‌های پهلوانی، می‌توان به رستم به ویژه «رستم و سهراب»، «رستم و اسفندیار» و همچنین، «هفت خوان رستم» و داستان «زال و سیاوش» و حماسه‌های دیگر سرشار از حکمت و عبرت و احساس حماسی و شاهکارها و افتخارات ملی ایران و اسطوره‌های کهن و باستانی آنها اشاره کرد.

داستان‌های شاهنامه مملو از ارزش‌های اخلاقی و انسانی است و قهرمانان آن نمادی از انسان متعالی آرمانی است که به ارزش‌های حقیقت، نیکی و زیبایی پایبند است. بنابراین شاهنامه را مهم‌ترین و مشهورترین اثر ادبی تاریخ ادبیات کلاسیک فارسی در دوران اسلامی در ایران می‌دانند و به‌طور کلی یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین منظومه‌های حماسی تاریخ به‌شمار می‌آید.

گفته شده است که از سال 641 میلادی مسلمانان وارد ایران شدند و زبان فارسی بر ذائقه ادبی تأثیر کرد و از اواسط قرن هشتم میلادی به بعد، به یک پدیده در ادبیات عرب تبدیل شد و بسیاری از داستان‌ها و حکایت‌ها از ایران به جهان عرب و حتی اروپای غربی منتقل شده است.

همچنین، ادبیات فارسی از لحاظ شکل و محتوا از ادبیات مکتوب به زبان عربی کلاسیک (زبان نسخه‌های خطی) متنوع‌تر بود. اگرچه زبان فارسی بسیاری از قواعد اساسی زبان عربی (مانند عروض و  قافیه) را دارا است، اما انواع جدیدی از ادب مانند شعر حماسی که از ایران برخاسته و شعر غزل شگفت آور و روان که در زبان فارسی به بهترین بیان و عبارات خود رسیده با همین زبان نوشته شده است.

امروز، زبان فارسی و فردوسی را با هم گرامی می‌داریم و آن روزی است که زبان ما، با یاد و خاطره حکیم سخن و فرزند شهر طوس که عاشق کشور و زبان آن و بهترین پیام آور تمدن کشورش در تمام نقاط جهان بود آمیخته می‌شود.

هومر شرق یا هومر ایران که اسطوره بزرگ تاریخ فارسی شد و میراثی کم نظیری را برای نسل‌های بعد از خود به جای گذاشت که برای قبل و بعد آن مشابهی ندارد و امروز کمتر شاعر بزرگ عربی و ایرانی پیدا می‌شود که تحت تأثیر فردوسی قرار نگرفته و ابیات و داستان‌های شاهنامه را نخوانده باشد.

انتهای پیام/ص