به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خالد عزب نویسنده ی مصری در مقاله ای با عنوان (آخرین فریاد.. قبل از اینکه مصر تاج و تخت خود را در حوزه کتاب از دست بدهد) اینگونه آورده است:

دکتر خالد عزب همزمان با برگزاری پنجاه و چهارمین نمایشگاه بین لمللی کتاب قاهره مطالب مهمی را در باره رو به افول رفتن صنعت و چاپ و نشر در مصر طی مقاله ای در سایت 360 درجه بیان نموده، نظر به اهمیت این مقاله ترجمه مختصر آن در زیر می آید.

بدون تردید کشور مصر از دیر باز تاکنون در حوزه چاپ و نشر در جهان عرب پیشگام بوده است. مصری ها قبل از اینکه عرب ها با صنعت چاپ آشنا شوند روزنامه چاپ می کردند چاپخانه "بولاق" اولین چاپخانه مصری بود که انتشارات آن در حراجی ها با قیمت هایی فراتر از نسخه های خطی فروخته می شدند.

اکنون مصر برای اولین بار از قرن نوزدهم میلادی به بعد دارد تاج و تخت پادشاهی خود در صنعت چاپ و نشر جهان عرب را از دست می دهد. این در حالی است که عربستان و برخی کشورهای عربی همچون عراق، مراکش، الجزایر و اردن با سرمایه گذاری در صنعت چاپ و نشر دارند به تدریج از مصر پیشی می گیرند.

عراق در طی سال های اخیر اقدامات خوبی را در حوزه ترجمه و چاپ و نشر انجام داده است، دارالمأمون عراق(انتشارات مأمون) با اقداماتی که انجام داده است به زودی به مهمترین ناشر جهان عرب تبدیل خواهد شد که کتاب های ترجمه شده از دیگر زبان ها به عربی و برعکس آن را  چاپ و منتشر خواهد کرد.

مراکش دیگر کشور عربی است که این روزها در حال چیدن میوه سرمایه گذاری خود در توسعه صنعت چاپ و نشر است فروش کتاب های چاپ مراکش در بازار اروپا در سال های اخیر روند به رشدی داشته است در حالی که مصر در حال از دست دادن بازار کتاب خود در کشورهای که مهاجران مصری در آنها زیاد هستند می باشد.

همچنین مراکش به رقیبی برای مصر و عربستان در بازار چاپ و نشر کتاب های اسلامی در غرب آفریقا تبدیل شده است.

با نگاهی به آمار کتاب های چاپ شده در مصر طی سال های اخیر متوجه سیر نزولی مصر در صنعت چاپ و نشر خواهیم شد این کشور در سال 2019 بیش از 23000 عنوان کتاب چاپ و منتشر کرده بود اما بر اساس آمارها تعداد کتاب های چاپ شده در مصر در سال 2022 از 10000 کتاب بیشتر نخواهد شد.

می توان علل کاهش چاپ و نشر کتاب در مصر را  به شرح زیر بیان داشت:

• افزایش قیمت کاغذ و مالیات چاپ کتاب، توسط دولت مصر: به رغم اینکه کتاب یکی از کالاهای صادراتی مصر به شمار می آید و چاپ و نشر آن از محبوبیت بالایی برخوردار است دولت مصر با افزایش قیمت کاغذ و مالیات ها باعث شده که صنعت چاپ کتاب در این کشور دچار مشکل شده و روند کاهشی داشته باشد. فروشندگان کاغذ در مصر در حال حاضر بزرگترین تهدید برای صنعت نشر هستند. قیمت کاغذ در مصر تقریباً 700 تا 1000 دلار بیشتر از قیمت آن در تمام کشورهای عربی است. این موضوع باعث شده که قیمت تمام شده چاپ کتاب در مصر نسبت به چاپ آن در کشورهای رقیب مصر افزایش زیادی داشته باشد در حالی که تا همین چند سال پیش، قیمت کتاب هایی که در مصر چاپ می شد بسیار ارزانتر از قیمت آن در سایر کشورها بود.

• به نظر می رسد دولت مصر کتاب را به عنوان یک صنعت مبتنی بر دانش به رسمیت نمی شناسد و آن را از زمره صنایع مورد حمایت دولت خارج کرده است. در حالی که صنایع مبتنی بر دانش به دلیل نقش مؤثر در اقتصاد و عدم نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان، جایگاه ویژه ای در اقتصاد کشورهای موفقی مانند چین، کره جنوبی و ژاپن داشته اند و صنعت چاپ نیز از همین دست صنایع به شمار می رود. عربستان مراکش و اردن مدتی است که متوجه این موضوع شده‌اند که شناسایی چاپ و نشر کتاب به عنوان یک صنعت و تحت حمایت قرار دادن آن می تواند به اقتصاد کشور هایشان کمک کند.
• مهاجرت تعدادی زیادی از ناشران مصری به دیگر کشورهای عربی، از دیگر علل عقب گرد صنعت چاپ کتاب در مصر می باشد در واقع کشورهای عربی با دادن امتیازات و مشوق های زیاد به ناشران مصری بسیاری از آنها را جذب کرده اند.

- عدم تعامل مناسب با فضای دیجیتال و قابلیت های آن به گونه ای که بسترهای چاپ و نشر دیجیتال مصر بسیار ضعیف است.

• بسته شدن بسیاری از مؤسسات انتشاراتی مصری که دارای حقوق مالکیت بر کتاب‌های مهم هستند
• کاهش نقش دانشگاه های مصر در حوزه چاپ و نشر، بعنوان مثال دانشگاه قاهره مرکز انتشاراتی دارد، اما مدیریت آن ضعیف و تولید کتاب آن محدود است. اکثر دانشگاه های مصر برنامه های انتشاراتی ندارند.
• مصر فاقد شبکه کتابخانه‌های عمومی در شهرها و محله‌ها است، اگرچه کتابخانه‌های وابسته به وزارت فرهنگ وجود دارد، اما سیاست‌ قوی و مشخصی  برای عرضه مداوم کتاب‌های چاپ مصر وجود ندارد.
• کاهش تولید محتوا در مصر و کمرنگ شدن نقش نخبگان مصری در جهان عرب، این موضوعی است که ما می توانیم با پیگیری جوایز اهدایی عربی در سال های اخیر به برگزیدگان به آن پی ببریم در واقع در سال های اخیر تعداد نخبگان و فرهیختگان مصری در این حوزه کاهش داشته اند و می توان ادعا کرد در حال حاضر در مصر هیچ سیاست منسجم و برنامه ای برای حمایت از نخبگان جدید وجود ندارد تا آنها را بخشی از قدرت نرم خود کند. علاوه بر این، بسیاری از نویسندگان و خلاقان مصری به دلایل بسیاری انتشار در خارج از مصر را ترجیح می دهند.

اتفاقی که امروز در حوزه چاپ و نشر در مصر در حال وقوع است شبیه همان اتفاقی است که در پایان دهه پنجاه و آغاز دهه شصت قرن بیستم در مصر رخ داد، زمانی که بخاطر برخی مشکلات صنعت چاپ برخی مؤسسات انتشاراتی ملی تعطیل شدند نتیجه آن شد که بیروت به جای قاهره به عنوان مرکز نشر و چاپ در جهان عرب ظهور کرد.

همه اینها مستلزم بررسی همه جانبه صنعت نشر و کتاب در مصر است قبل از اینکه مصر نقش و نفوذ فکری و فرهنگی خود را از دست بدهد و ما به گذشته ای تبدیل شویم که تنها از شکوه و عظمت آن یاد می شود و دیگر در زمان حال حضوری ندارد.

نویسنده: دکتر خالد  عزب 27/1/2023 https://masr360.net