اسلام دومین دین بزرگ در جمهوری فدراتیو روسیه محسوب می‌شود. پیشینه ورود اسلام به روسیه به قرن ۸ قمری بازمی‌گردد و نتیجه آن جمعیتی حدود ۱۵ تا ۲۵ میلیونی مسلمانان در روسیه فعلی است.

اولین مسلمانان روسیه را داغستانی‌ها (در ناحیه دربند)  تشکیل می‌دادند که پس از فتوحات عرب‌ها در قرن ۸ هجری به اسلام گرویدند. ولگا بلغار اولین استان مسلمان‌نشین روسیه بود که تاتار‌ها در آنجا اسلام آوردند. سپس بسیاری از ترک‌های اروپا و قفقاز به اسلام گرویدند.

مسلمانان این کشور بیشتر از اقوام تاتار، باشقیر، چچن و اینگوش، داغستانی، آذری و ... هستند. مسلمانان در مناطقی بین دریای سیاه و دریای خزر زندگی می‌کنند؛ اورال، اطراف رود ولگا در سیبری و قفقاز شمالی. پرجمعیت‌ترین گروه آن‌ها تاتارها هستند. امروز ۹ جمهوری مسلمان‌نشین، بخشی از فدراسیون روسیه را تشکیل می‌دهند و اسلام دومین دین روسیه عمیقاً در تاریخ این کشور ریشه دارد.

ایکنا برای بررسی وضعیت کنونی مسلمانان در روسیه با حجت‌الاسلام جمال بابایف، امام جمعه مرکز اسلامی موسکو به گفت‌وگو نشسته است که در مشروح آن را در ادامه می‌خوانید. 

بابایف در معرفی خود گفت: مادرم متولد موسکو و پدرم اهل جمهوری آذربایجان هستند و من در آذربایجان به دنیا آمدم اما از کودکی در موسکو بزرگ شدم و مدرسه و دانشگاه را در این شهر گذراندم. بیشتر در موسکو فعال هستم اما برای تبلیغ به مناطق دیگر روسیه از جمله سن‌پیترزبورگ و شهر دربند که شیعه‌نشین است در مجالس اهل بیت ماه محرم برای تبلیغ می‌روم.

وی درباره برنامه‌های مرکز اسلامی موسکو گفت: فعالیت‌های دینی و تبلیغی زیادی داریم. نماز جمعه، مجالس اهل بیت(ع) و برنامه‌های مناسبتی مثل ماه محرم هر ساله برگزار می‌شود. همچنین چند سالی هست که در تابستان اردوهایی برای کودکان و نوجوانان داریم که به آنها نماز و احکام آموزش می‌دهیم. آنها فعالیت‌های سرگرم‌کننده انجام می‌دهند و حتی خانواده‌های غیرمذهبی هم کودکان خود را به آنجا می‌آورند. این برنامه بسیار موفق بوده و با استقبال زیادی روبه‌رو شده است.

پراکندگی جمعیت شیعیان در روسیه

بابایف درباره جامعه شیعیان روسیه گفت: مناطقی مثل دربند همیشه شیعه‌نشین بوده که بیشتر آنها ترک‌زبان هستند. پیش از این تبلیغ در این مناطق بیشتر به زبان ترکی انجام می‌شد زیرا پدر و مادر آنها ترک و مهاجر بودند. اما امروز نسل جدید تا حدود بیست و پنج ساله‌ها که در محیط روسیه بزرگ شدند چندان زبان ترکی را نمی‌فهمند و کاملاً به زبان روسی صحبت می‌کنند.

به گفته وی امروزه تبلیغ دینی بیشتر به زبان روسی است و مراسم محرم و دیگر مجالس هم به این زبان اجرا می‌شود؛ بر اثر این تبلیغات، شاهد گرایش برخی غیرمسلمانان به اسلام و تشیع هم هستیم.

بابایف درباره جامعه مسلمانان روسیه گفت: جمعیت روسیه حدود ۱۵۰ میلیون نفر است که از این میان حدود ۲۵ میلیون نفر مسلمان هستند. بیشتر آنها در تاتارستان، داغستان و چچن زندگی می‌کنند و بیشتر آنها ترک‌زبان‌ هستند.

این روحانی روس درباره آزادی دینی در روسیه گفت: در روسیه تبلیغ آزاد است و هیچ فشاری از دولت وجود ندارد البته به جز تکفیری‌ها بقیه آزادند. حتی در زمان عید قربان پلیس موسکو به حفاظت از مسلمانان می‌پردازند تا آنها در خیابان نماز خود را بخوانند.

وی افزود: پدیده‌ای به اسم اسلام‌هراسی چنانکه در اروپای غربی و آمریکا شاهد آن هستیم در روسیه وجود ندارد و به جز مبلغین اندیشه‌های تکفیری بقیه مسلمانان در انجام مناسک خود آزادند.

جامعه روسیه شناخت دقیقی از تکفیری‌ها دارد

بابایف ادامه داد: روز به روز آگاهی مردم روسیه درباره حقایق اسلام بیشتر و بهتر شده است. آنها می‌دانند که دو نوع مسلمان تکفیری و غیرتکفیری وجود دارند و جامعه روسیه با تکفیری‌ها بسیار مخالف هستند. اکنون مردم روسیه شاهدند که مسلمانان وطن خود را دوست دارند و بسیاری از آنها در جنگ با اوکراین شرکت کردند.

وی ادامه داد: پیش از این با توجه به تصاویری که رسانه‌ها از جنگ‌های سوریه، عراق و جاهای دیگر نشان می‌دادند، تصویر نادرستی از اسلام در اذهان مردم وجود داشت اما اکنون آگاهی عمومی درباره حقایق این دین افزایش یافته است.

این مبلغ روس درباره فعالیت‌ها و پژوه‌های قرآنی در روسیه گفت: در مرکز اسلامی موسکو معمولاً هر روز یک جزء قرآن خوانده می‌شود. در شهرهای مختلف مسابقات قرآن را داریم. مثلا در چچن، تاتارستان و داغستان چند بار در سال مسابقات قرآن برگزار می‌شود. همچنین سالی یک بار مسابقه بین‌المللی قرآن در موسکو برگزار می‌شود که نمایندگان کشورهای مختلف از جمله ایران در آن حضور پیدا می‌کنند و ایران یک سال در این مسابقات مقام اول را بدست آورد.

اداره امور مسلمانان روسیه موسوم به «مفتیات» که یک سازمان دولتی است، برگزار کننده این مسابقات بین‌المللی بوده و مسابقات داخلی با مدیریت ادارات مفتیات هر شهر برگزار می‌شود. همچنین دانشگاه بین‌المللی جامعة المصطفی(ص) که در روسیه نمایندگی دارد یک دوره مسابقات قرآن برگزار می‌کند. استقبال عمومی از مسابقات بین‌المللی بسیار خوب بوده است.

وضعیت ترجمه قرآن و تألیفات شیعی به زبان روسی

وی درباره ترجمه‌های قرآن و تألیفات شیعی به زبان روسی و اینکه آیا ترجمه‌های موجود پاسخگوی نیاز جامعه روسیه است، گفت: تا کنون پنج یا شش ترجمه قرآن به روسی وجود دارد که از بین آنها یکی ترجمه شیعه است. به نظر من اگر تعداد ترجمه‌ها بیشتر باشد بهتر است. یک قسمت از تفسیر «المیزان» به روسی ترجمه و تفسیر «نور» از حجت‌الاسلام قرائتی نیز به‌طور کامل به روسی انجام شده است. الان برخی آثار شیعی از جمله اصول کافی، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و مفاتیح هم ترجمه شده است. 

استقبال مسیحیان از ترجمه روسی دعای کمیل

بابایف ادامه داد: یکی از دوستان تعریف می‌کرد که در یکی از شهرهای روسیه در نزدیکی یک کلیسا، فردی را دیدم که برگه‌های دعا به زبان روسی می‌فروشد. وقتی نگاه کردم دیدم ترجمه روسی دعای کمیل است. از فروشنده سؤال کردم که آیا می‌داند این دعا چیست و از کجا آمده اس، گفت: نمی‌دانم اما می‌دانم اگر کسی بخواهد با خدا صحبت کند باید اینگونه او را خطاب قرار دهد و از وقتی این دعا را پیدا کردم فقط این را می‌فروشم.

بابایف درباره برنامه‌های گفت‌وگوی ادیان در روسیه نیز گفت: باورهای مردم مسیحی روسیه با ما بسیار نزدیک است و آنها هم طالب عدالت و حق هستند. مبلغان برای تبلیغ به کلیساها سر می‌زنند و با مسیحیان صحبت‌ می‌کنند اما بیشتر جلساتی که از سوی شیعیان و جامعة المصطفی(ص) برگزار می‌شود با نمایندگان اداره مفتیات است که اهل سنت هستند.

گفت‌وگو از محسن حدادی