محمدرضا دهشیری، استاد علوم سیاسی و رئیس دانشکده روابط بین‌الملل با با بیان اینکه قرائت موجود از حقوق بشر مبتنی بر رویکرد سکولار، فردمحوری و دولت‌محور غربی است، گفت: این قرائت نتوانسته صلح، کرامت و عدالت را برای بشر به ارمغان آورد. در مقابل، سنت‌ها و فرهنگ‌های شرقی، با محوریت عقلانیت، اخلاق، معنویت و سعادت، ظرفیت‌های عظیمی برای بازسازی گفتمان حقوق بشری دارند و می توانند سهمی قابل توجه در بازآفرینی نظمی عادلانه ایفا کنند.

رویکرد سوم شرق فرهنگی در گفتمان نوین حقوق بشر

وی افزود: در این رهگذر، اندیشه اسلامی که معتقد به جهانشمولی ارزش‌ها و نسبیت در روش‌هاست، می‌تواند ضمن باور به ثبات اخلاقیات، ارزشها و اصول بنیادین کرامت انسانی و اعتقاد به جهانشمولی ارزش های اخلاقی و نیز نفی نسبیت یا پلورالیسم اخلاقی و معرفتی، بر لزوم پذیرش حقیقت تنوع فرهنگی به معنای زمینه‌مند بودن اجرای حقوق بشر و نسبیت در مقام روش و اجرا تاکید ورزد.

وی در رابطه با اینکه امروز چقدر کشورهای شرقی می‌توانند در ایجاد چنین گفتمانی به هم نزدیک شوند و چگونه چنین چیزی امکان دارد، تصریح کرد: کشورهای شرقی در قبال دو دیدگاه جهانشمولی حقوق بشر و نسبیت حقوق بشر می توانند رویکرد سومی را به عنوان رویکرد مختار اتخاذ کنند که در میان نسبی‌گرایی فرهنگی و عام‌گرایی فرهنگی قرار دارد. این رویکرد طیفی مبتنی بر جهانشمولی نسبی می تواند در چارچوب حقوق بشر و تنوع فرهنگی، به نوعی تلفیق دو رویکرد نسبی‌گرا و جهانشمول‌گرا به شمار آید.

امکان نقش آفرینی موثر کشورهای عضو بریکس

رئیس دانشکده روابط بین‌الملل سپس گفت: در این زمینه، بریکس به عنوان  نهادی غیرسلسله مراتبی و معطوف به گسترش همکاری، هم افزایی و دوستی بین ملتهای شرقی، می تواند به مثابه پلتفرم هماهنگی کشورهای جنوب جهانی برای مخالفت با رویکرد یکجانبه گرایانه و ابزارانگارانه جهان غرب در تحمیل یکسویه و یکسان انگارانه ارزشهای غربی در زمینه حقوق بشر عمل کند.

دهشیری درباره ظرفیت‌های فرهنگی تمدن‌ها و ادیان برای نقد و به چالش کشیدن گفتمان غالب حقوق بشر در جهان امروز اظهار داشت: تمدن ها با رویکرد فرهنگ گرایانه مبتنی بر تقدم فرهنگ بر سیاست مانع سیاست زدگی حقوق بشر می شوند. تمدن های همفکر شرقی با تاکید بر تعاملات فرهنگی- تمدنی می توانند هم افزایی فرهنگها را در زمینه حقوق بشر رقم بزنند. در حال حاضر، زمان گفت‌وگو برای ایجاد یک نظم جهانی مشارکتی، عادلانه و فراگیر در چارچوب بریکس فرا رسیده است.

وی با بیان اینکه بریکس تمدن های کهن را گرد هم آورده است و الگویی از همکاری را ارایه می دهد که علاوه بر احترام به ارزش های بنیادین حقوق بشر، به ارزش های تمدنی جوامع بشری احترام می گذارد، افزود: اعضای بریکس به تفاوت های میان خود احترام می گذارند و آن را نقطه قوت این نهاد می دانند چرا که اختلاف نظرات است که گفتگو را معنادار می کند و باعث خلق ایده های جدید می شود. دو اصل ارزش های سنتی و درک ضرورت احترام به تفاوت های فرهنگی تشکیلات بریکس را به مهمترین میدان گفتگوی تمدن ها و فرهنگ ها تبدیل کرده و تقویت این میدان ار رهگذر آموزش و تبادل نظرات و تعاطی دیدگاههای حقوق بشری، برای ایجاد توازن در نظم جهانی عادلانه ضرورت دارد.

ضرورت همفکری و گردهمایی فعالان حقوق بشر شرق فرهنگی

رئیس دانشکده روابط بین الملل درباره آمادگی کافی برای ایجاد شبکه تعاملی میان اندیشه ورزان حقوق در کشورهای شرق فرهنگی نیز تاکید کرد: شبکه سازی بین همفکران و نخبگان اندیشه ورز با هدف شناسایی و پاسخ به چالش‌ها و فرصت‌های کلیدی حوزه علم و فناوری کشور در زمینه حقوق بشر ضرورت دارد زیرا ایجاد شبکه مزبور موجب هم افزایی می شود. اما این مهم نیازمند اراده نخبگان سیاسی، فرهنگی، علمی و حقوقی و ایجاد شبکه تعاملی بین محققان و دانشمندان شرقی است.

وی ادامه داد: به منظور ایجاد ساختار مناسب برای توسعه علمی پایدار میان کنشگران حقوق بشر شایسته است درک متقابل میان کنشگران حقوق بشر با رویکرد شرقی ایجاد شود تا با تحقق همسویی بیناذهنی، زمینه پیشبرد راه‌حل‌های نوآورانه، پیشرفت‌های علمی و فناورانه برای تقویت رشد مشترک و توسعه پایدار فراهم گردد.

دهشیری در بخش دیگر گفت: این مهم نیازمند در نظر گرفتن اهمیت علم و فناوری برای توسعه عادلانه و فراگیر، تقویت و توسعه همکاری های علمی و فناورانه در چارچوب دیپلماسی علم و فناوری، حمایت از پروژه‌های پرچم‌دار و برتر در حوزه‌های تحقیق و توسعه، توسعه تخصص های چند فرهنگی و میان رشته ای، ارتقای بسترهای فناوری و خوشه‌های نوآوری و فناوری مشترک، توسعه مشترک مناطق فناوری پیشرفته، تقویت پارک‌های علم‌ و فناوری و مراکز رشد، ایجاد مراکز تحقیق و نوآوری و آزمایشگاه‌های مشترک، انجام تحقیقات مشترک، ارتقای انتقال فناوری و تبادل اطلاعات مربوط به نوآوری، توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری، ارتقای ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های حوزه علم، فناوری و نوآوری و توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان، و ارایه بسترهای مالی مستقل برای تامین مالی پروژه های مشترک است تا نظم جهانی به‌نفع کشورهای شرقی رقم بخورد.

دسترسی به یک سند حقوق بشری شرقی امکان دارد؟

رئیس دانشکده روابط بین‌الملل درباره اینکه کنشگران حوزه حقوق بشر چطور می‌توانند به یک سند حقوق بشرای براساس تنوع فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و ادیان دست پیدا کنند نیز این‌طور گفت: با توجه به اهمیت تبادل نظر و همفکری بین فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و ادیان گوناگون در زمینه راهکارهای تحکیم کرامت انسانی، توازن ابعاد معنوی و مادی انسان‌ها و ارتقای معنویت در جامعه بشری، مقتضی است گفتگوهای هم افزایانه برای دستیابی به سند حقوق بشری با هدف کاهش بحران‌های جهانی مانند جنگ‌ها، مشکلات زیست محیطی، و بی احترامی به مقدسات ادیان الهی صورت پذیرد.

وی تاکید کرد: گفت‌وگوی میان تمدن‌ها و ادیان الهی می‌تواند راهگشای مناسبی برای رهایی انسان مدرن از سردرگمی های موجود باشد تا بتواند راه صواب را بیش از پیش بیابد. واقعیت آن است که جامعه معاصر جهان تنوع‌های فکری و فرهنگی است. دغدغه انسان معاصر، چالش با بحرانهایی چون تنهایی، مادی گرایی و بی اخلاقی است.

دهشیری تاکید کرد: در این رهگذر، ادیان نقش بسیار مهمی در بیدار سازی، آگاهی بخشی و هدایت انسان ها دارند. ادیان به ما می آموزند تا انسان ها به گفت‌وگو با یکدیگر بپردازند، به همدیگر احترام بگذارند و بر مشترکات موجود به ویژه ارزشهای معنوی و اخلاقی دینی تاکید ورزند تا همکاری های مطلوبی را در عرصه حقوق بشری رقم زنند و سند مشترک حقوق بشری را بر اساس ارزشهای مشترک تدوین نمایند.

گفت‌وگوی ادیان راه حلی برای نجات...

وی در پاسخ به این سوال که چنین سندی به لحاظ هویتی، متن و شکل و فرم چه تفاوتی با نسخه‌های مشابه غربی باید داشته باشد، اظهار داشت: امروزه تلاش گسترده ای به ویژه در غرب در جریان است تا اخلاق ابزاری مبتنی بر منفعت طلبی را مستمسک قرار دهند که نمونه آن را می توان در بی تفاوتی نسبت به جنابات رژیم صهیونیستی در غزه مشاهده کرد.

دهشیری سپس گفت: این مهم نشات گرفته از فلسفه اخلاق در جوامع غربی است که بر مفهوم " مدرنیته مایع" استوار است. این تفکر سیال و ژله ای در زمینه اخلاق عملا به رویکردهای ضد ارزشهای اخلاقی و انسانی منجر می شود. در این میان، آنان برای پیشبرد منافع خود از حربه حقوق بشر استفاده می کنند تا ارزش های غربی را به جوامع شرقی تحمیل کنند و در این مسیر ازطیف گسترده ای از توانها و امکانات بهره می گیرند تا معیارهای دوگانه خود را توجیه کنند.

رئیس دانشکده روابط بین الملل خاطر نشان کرد: اخلاق جدیدی که در جهان غرب مطرح می شود ریشه در سکولاریسم دارد و نمادهای آن هم فرهنگ برهنگی، هالیوودیسم، همجنس گرایی و دفاع از انحرافات جنسی و اخلاقی است. غرب از همه توان تبلیغاتی و هنری خود برای این حرکت خزنده ضد اخلاقی بهره می گیرد تا به حساسیت زدایی از اخلاقیات و ترویج اباحی گری در جوامع بشری بپردازد و جوامع شرقی را به سمت اندلسیزاسیون سوق دهد. در مقابل، جوامع شرقی می کوشند ضمن مقاومت در برابر حمله‌ها و هجمه های فرهنگی علیه اعتقادات و اخلاق بشری، به تحکیم بنیادهای اخلاقی و اجتماعی به ویژه نظام خانواده بپردازند.

جایگزینی رویکرد افقی به جای رویکرد عمودی!

وی تصریح کرد: در این فرایند، همکاری  و گفت‌وگو میان ادیان می‌تواند جامعه بشری را از تهدیدات اخلاقی امپریالیسم فرهنگی غرب رهایی بخشد. واقعیت آن است که ایده یکسان سازی فرهنگی در جهان کنونی رنگ باخته و ایده تنوع و ثکثر فرهنگی و ارتباط آن با حقوق بشر  در جهت احترام و رعایت حقوق فطری و ذاتی بشر در عین زمینه مند بودن اجرای حقوق بشر مورد تاکید جوامع شرقی قرار گرفته است.

دهشیری اظهار داشت: نتیجه آنکه تنوع فرهنگی نه تنها به حقوق بشر خدشه وارد نمی کند بلکه ابزار استحکام بخش حقوق بشر است زیرا که رعایت کرامت انسانی را مد نظر قرار می دهد. می توان اذعان داشت که بدون احترام به فرهنگ های مختلف نمی توان شاهد تحقق حقوق بشر بود زیرا که حقوق بشر برایند تفکرات متنوع و متکثر جوامع بشری است نه اینکه محصول تحمیل یکسویه تفکر غربی به جوامع شرقی باشد. در اینصورت است که رویکرد افقی جایگزین رویکرد عمودی در عرصه حقوق بشر می‌گردد.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی