در این سمینار که به میزبانی خانه حکمت ایرانیان وین برگزار شد، رضا غلامی، نماینده فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتریش با تاکید بر نقش زنان ایرانی در پیشرفت‌های علمی - آموزشی و دستاوردهایی که از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در کشورمان حاصل شده است گفت:  قبل از انقلاب بسیاری از زنان به ویژه در روستاها و شهرهای کوچک، امکان تحصیل نداشتند. اما پس از انقلاب، دولت با تمرکز بر سوادآموزی همگانی، درهای آموزش را به روی زنان گشود. این تلاش‌ها به همراه تغییرات تدریجی در سبک زندگی، راه را برای حضور گسترده‌تر دختران در مدارس و دانشگاه‌ها هموار کرد.

او با اشاره به این که امروز زنان بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه‌های ایران را تشکیل می‌دهند، افزود: نرخ باسوادی زنان از حدود ۳۵ درصد در دهه ۱۹۷۰ به بیش از ۸۵ درصد رسیده است. این تحول، زمینه‌ساز آزادی زنان در انتخاب رشته‌های تحصیلی شده است. حالا زنان در هر زمینه‌ای که بخواهند می‌توانند تحصیل کنند،  از علوم و فناوری تا مهندسی، پزشکی و علوم اجتماعی.

این متولی فرهنگی ادامه داد: آنچنان که  در علوم زیستی و شیمی، بیش از ۶۰ درصد دانشجویان تحصیلات تکمیلی زنان هستند. در مهندسی، که زمانی مردانه تلقی می‌شد، زنان ۳۰ تا ۴۰ درصد دانشجویان دکتری در حوزه‌هایی مثل مهندسی زیست‌پزشکی و محیط‌زیست را تشکیل می‌دهند. در پزشکی هم بیش از ۷۰ درصد دانشجویان زن هستند و بسیاری در تخصص‌هایی مثل انکولوژی، نورولوژی و جراحی پیشتاز شده‌اند. امروز فراتر از تحصیل، زنان ایرانی در پژوهش و نوآوری نیز نقش‌آفرین‌اند.

مشکلات زنان برای ورود به بازار کار در برخی رشته‌ها

این مدرس ارشد فلسفه سیاسی، مطالعات فرهنگی و تمدنی گفت: زنان ایرانی، پروژه‌هایی در زمینه هوش مصنوعی، انرژی‌های تجدیدپذیر و سلامت عمومی را رهبری می‌کنند و به حل مشکلات واقعی کمک می‌کنند. در علوم اجتماعی و انسانی نیز، زنان در مقطع دکتری موضوعاتی چون رشد اقتصادی را بررسی می‌کنند. با این حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد، از جمله گرچه زنان در تحصیل آزاد هستند، اما یافتن شغل هنوز در برخی حوزه‌ها دشوار است.

غلامی همچنین به برخی تلاش‌ها برای محدود کردن تحصیل زنان با تفکیک رشته‌ها به زنانه و مردانه اشاره کرد و افزود: خوشبختانه این محدودیت‌ها با هوشیاری دولت‌ها به نتیجه نرسیده است. اینکه بسیاری از زنان ایرانی موفق می‌شوند هم در آموزش و حرفه بدرخشند و هم به خانواده رسیدگی کنند، دستاورد بزرگی است که نسل‌های جوان را انگیزه می‌دهد و نشان‌دهنده تغییر مثبت انتظارات جامعه است.

او گفت: زنان ایرانی از پیروزی انقلاب اسلامی به بعد، راه درازی را در آموزش عالی پیموده‌اند؛ آن‌ها بخش مهمی از دانشگاه‌ها هستند، در رشته‌های کلیدی تحصیل می‌کنند و به پژوهش و نوآوری کمک می‌کنند. این پیشرفت، همراه با نقش‌آفرینی در خانواده، آینده‌ای روشن‌تر را برای زنان و ایران نوید می‌دهد.

روند رو به رشد حضور زنان در دانشگاه‌ها

لیلا فلاحتی، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم، دیگر سخنران این سمینار نیز به ارائه اطلاعاتی در بررسی وضعیت زنان ایران در آموزش عالی پرداخت و با استناد به داده‌های مستند ، تصویری روشن از دستاوردها و موانع موجود در مسیر پیش روی زنان ایران در آموزش عالی  ترسیم کرد.

این چهره دانشگاهی  با اشاره به روند رو به رشد حضور زنان در دانشگاه‌ها از دهه ۱۹۸۰، گفت: در حال حاضر، زنان در بسیاری از رشته‌ها اکثریت مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد را کسب می‌کنند. زنان همچنین حضور رو به رشدی نیز در رشته‌های  تخصصی مانند علوم، پزشکی و مهندسی دارند. سهم زنان در دریافت مدرک دکتری نیز به‌طور قابل توجهی افزایش یافته که نشان‌دهنده عزم جدی آن‌ها برای پیشرفت علمی است.

این پژوهشگر ادامه داد: با این حال، این موفقیت‌ها با موانعی جدی همراه است. از جمله آنکه حضورشان در هیات‌های علمی، به‌ویژه در رده‌های ارشد، همچنان محدود است. از سوی دیگر زنان تنها بخش کوچکی از مناصب مدیریتی مانند ریاست دانشگاه‌ها یا معاونت وزارتخانه‌ها را در اختیار دارند. از سوی دیگر زنان تحصیل‌کرده در مقایسه با مردان با نرخ بیکاری به مراتب بالاتری مواجه‌اند. برای رفع موانع پیش روی زنان در آموزش عالی، باید سیاست‌های هدفمند، برنامه‌های حمایتی و فرصت‌های شغلی برابر ایجاد شود.

آموزش عالی، سکوی پرتاب زنان ایرانی به سوی توانمندی

سمیه فریدونی، عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دیگرسخنران این نشست با اشاره به موفقیت قابل توجه دختران دانشجوی ایرانی در دو دهه اخیر گفت: با تمرکز بر پژوهش‌هایی که در مصاحبه‌هایی  با ۶۰ نفر از دانشجویان دختر، اساتید دانشگاه و فعالان اجتماعی در چهار استان ایران انجام داده‌ام می‌توان به بررسی این مسئله پرداخت که  دانشگاه‌ها چگونه به بستری برای توانمندسازی زنان در ایران تبدیل شده‌اند.

او ادامه داد: در نتایج این پژوهش‌ها مشهود است که ثبت‌نام دختران در آموزش عالی به‌ویژه در دهه اول قرن بیست‌ویکم، هم‌راستا با روندهای جهانی، افزایش چشمگیری داشته است. این مطالعه با رویکرد کیفی و تحلیل پاسخ‌ها با استفاده از روش‌های تحلیل محتوا، نشان داده است که دانشگاه‌ها دختران دانشجو را به "عاملان اجتماعی" تبدیل کرده‌اند.

فریدونی موضوعات اصلی این پژوهش را شامل تغییر باورها، پذیرش سبک زندگی جدید، کاهش کلیشه‌های جنسیتی، شکل‌گیری هویت نوین برای زنان از طریق حضور در دانشگاه و احساس توانمندی برشمرد و گفت: دختران ایرانی با وجود موانع فراوان، تلاش زیادی برای کسب فرصت‌های دانشگاهی کرده‌اند اما این پیشرفت واکنش‌های متفاوتی به دنبال داشته است. برخی کارشناسان این تغییرات را تهدید می‌دانند و معتقدند آموزش دختران و گسترش آموزش عالی به "فروریخت اجتماعی" و "نابسامانی خانواده" منجر شده است.  

این فعال دانشگاهی با تاکید بر آن که  آموزش عالی برای زنان ایرانی فراتر از کسب نمره یا شغل است افزود: دانشگاه‌ها فضایی فراهم کرده‌اند تا زنان ایرانی حضور اجتماعی پیدا کنند. این فرصت، دختران دانشجو را به "برندگان بزرگ" این عرصه تبدیل کرده و به آن‌ها اجازه داده تا نقش خود را در جامعه بازتعریف کنند. افزایش آگاهی، زنان را به عاملان تغییر اجتماعی و فرهنگی تبدیل می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که آموزش عالی برای زنان ایرانی نه‌تنها یک پله ترقی، بلکه کاتالیزوری برای توانمندسازی و حضور اجتماعی آن‌ها بوده و فصل جدیدی را در تاریخ این کشور رقم زده است.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی