حسین هرسیج رئیس دانشگاه اصفهان در سخنرانی خود، اظهار داشت: پس از جنگ سرد، شرق رفته رفته پی برد که غرب بدنبال سلطه همه جانبه خود در جهان است و ضرورت دارد در مقابل این سلطه طلبی اقدامی کند از این رو با خروج از حالت انفعال، اقدام به تغییر و تحول در ساختار موازنه جهانی به کمک ابزارهایی مانند قدرت نرم کرد.

وی افزود: حق در نگاه زورمداران همواره بر نگاه سلطه گرانه و منفعت طلبانه مبتنی بوده و نتوانسته است احیاگر حقوق مظلومان واقعی جهان باشد.

هرسیج ادامه داد: این امر در مقاطع مختلف تاریخی چه در دوران جنگ سرد و چه پس از آن اثبات شده و همین حقوق بشر تعریف شده توسط زورگویان، بارها قربانی مطامع و منافع صاحبان زر و زور بوده است.

وی اظهار کرد: با نگاهی به تاریخ حقوق بشر می‌توان پی برد که این مفهوم همواره ارتباط تنگاتنگی با ۲ مولفه قدرت و منفعت داشته که این نیز برآمده از «عقلانیت ابزاری» است.

رئیس دانشگاه اصفهان افزود: «عقلانیت ابزاری» به این معنی است که گروه معتقد به آن اهدافی را از قبل برای خود تعیین می کند و به خود اجازه می‌دهد از هر وسیله‌ای برای محقق شدن آن استفاده کند.

وی اضافه کرد: کشورهای پیروز در جنگ جهانی دوم، مفهوم حقوق بشر را بارها به نفع خود مورد سو استفاده قرار دادند و اولویت آنها تنها منافع خودشان بوده است و توجهی به مفهوم حقوق بشر حقیقی نداشته اند.

هرسیج یادآور شد: هدف بیشتر این کشورها کسب قدرت، کنترل و سلطه بر جهان است و همانطور که در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی از ابزارهایی برای رسیدن به این اهداف برخوردارند در زمینه حقوقی نیز از مفهوم حقوق بشر، استفاده ابزاری می‌کنند.

رئیس دانشگاه اصفهان همچنین گفت: پس از پایان جنگ سرد، صاحبنظرانی مانند فوکویاما نظریه «پایان تاریخ» را مطرح می‌کند که بر اساس آن، لیبرالیسم قدرت برتر جهان است و همه کشورها باید تحت سلطه لیبرالیسم قرار بگیرند و غرب که نماینده آن آمریکا است باید بر تمام دنیا تسلط داشته باشد، البته از آن طرف «هانتینگتون» نیز نظریه «جنگ تمدن‌ها» را مطرح می‌سازد و برخورد تمدن غرب با تمدن اسلامی و تمدن کنفوسیوسی را پیش بینی می‌کند.

وی تصریح کرد: هانتینگتون بعنوان استراتژیست آمریکایی با بیان نظریه خود درصدد هشدار دادن به اروپا بود تا در پی سرنگونی شوروی سابق بدنبال احیای یک هویت مستقل از غرب آمریکایی نرود ولی در باره ظهور قدرت هایی تمدنی اسلام و کنفوسیوسی، پیش بینی درستی داشت.

رئیس دانشگاه اصفهان تاکید کرد: امروز بر خلاف گذشته، از نظر اقتصادی و حتی نظامی توازن قدرت و ثروت در جهان تا حدودی زیادی متعادل شده است و در این شرایط نهادها و سازمان‌های فرا دولتی می‌توانند نقش مهمی در تغییر موازنه قدرت داشته باشند و دانشمندان علم حقوق نیز در این زمینه به ارایه نظریه بپردازند.

محمدعلی ربانی مدیرکل توسعه همکاری‌های علمی دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دیگر سخنران مراسم افتتاحیه این همایش بود. وی در سخنان خود با اشاره به رسالت نهادهای علمی فرهنگی کشور در حل مسائل پیش روی کشور در عرصه‌های بین‌المللی خاطر نشان کرد: چالش حقوق بشر یکی از چالش‌های جدی و دامنه داری است که غربی‌ها با استفاده ابزاری از آن همواره به دنبال اعمال فشار بر علیه جمهوری اسلامی ایران هستند.

وی افزود: هرچند به دلیل اینکه مدیریت و صحنه گردانی این چالش در اختیار غرب است ولی از آنجا که چالش مشترک کشورما با بسیاری دیگر از کشورها بشمار می‌رود لذا امکان اجماع سازی و فرصت گفت‌وگو و تعامل نخبگی جهت شکل دهی ظرفیت‌های مشترک بین المللی جهت مواجهه با این چالش وجود دارد.

ربانی مواجهه فرهنگی تمدنی با چالش حقوق بشر را یکی از سازوکارهای مؤثر جهت اجماع سازی ظرفیت‌های شرق فرهنگی برشمرد و گفت: دو رویکرد در مورد حقوق بشر شرقی وجود دارد: یک رویکرد معتقد است که حقوق بشر تنها به معنای حقوق بشر پذیرفته شده در نهادهای بین‌المللی موجود است که به عنوان امر مسلم و قطعی بوده و فرض نظم جدیدی بنام حقوق بشر شرقی غیر ممکن است.

مدیرکل توسعه همکاری‌های علمی دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ابراز کرد: در حالی ‌که در رویکرد دوم به دلایلی قائل بر آنند که نظم کنونی حقوق بشری ناکارآمد، فاقد جهانشمولی لازم و دارای کاستی‌هایی است که علاوه بر اساس اقتضائات و شرایط پس از جنگ جهانی اول و دوم و متناسب با نظم بین‌المللی و مفهوم قدرت و در چارچوب بنیان‌های فلسفی و فرهنگی غرب شکل گرفته است.

وی با اشاره به گزارشات نهادهای بین‌المللی و دیده بان حقوق بشر در افزایش نادیده انگاری و نقض مکرر حقوق بشر در غرب اذعان کرد: این پیش‌فرض که حقوق بشر تنها زاییده تمدن غربی است، به دلیل تقدم تاریخی تمدن شرق نسبت به غرب نادرست است و شرق که خاستگاه فرهنگ، تمدن و ادیان بزرگ بوده است از دیرباز نظام‌های حقوق بشری خود را که برگرفته از ارزش‌های دینی، فرهنگی و هنجارها بوده است، داشته‌اند. این ارزش‌های اخلاق پایه و انسانی به دلیل رویکردهای جهان شمولش نسبت به انسان و حقوق آن، امکان شکل دهی ارزش‌های مشترک را به عنوان مبنایی برای جهانی سازی آن فراهم ساخته است.

ربانی مهمترین کاستی در حقوق بشر غربی را عملکرد ابزاری غرب از حقوق بشر دانست و خاطرنشان کرد: بر فرض که بپذیریم نظم و ساختارهای بین المللی موجود در زمینه حقوق بشر فی نفسه فاقد اشکال است ولی وضعیت کنونی از بحران‌ها و جنایت‌های بشری به ویژه در فلسطین و لبنان و عملکرد دوگانه غرب در استفاده ابزاری از حقوق بشر، بر ضرورت نقد و بررسی وضعیت موجود و یافتن سازوکارهای جایگزین و جهانشمول تاکید دارد.

مدیرکل توسعه همکاری‌های علمی دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اشاره به برنامه در دست اقدام جهت برپایی اولین اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرق که طی روزهای اول و دوم اسفندماه سال جاری و با همکاری مشترک سازمان و دانشگاه باقرالعلوم و 40 میهمان خارجی برگزار خواهد شد، این اجلاس را فرصت مناسبی برای گفت‌وگو و همفکری اندیشمندان شرق فرهنگی جهت چاره جویی و همسویی در مواجهه با چالش حقوق بشر خواند.

وی ابراز امیدواری کرد این اجلاس و تولید محتواهایی که در پیش نشست‌ها صورت گرفته است بتواند فضای مناسب نخبگی و بین‌المللی را  جهت تهیه منشور و محتوای مختلف در زمینه حقوق بشر شرقی، ارائه کند.

حقوق بشر غربی در عمل به ادعاهای خود ناکام بوده است

سیداحسان رفیعی علوی رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع) دیگر سخنران مراسم افتتاحیه بود که با اشاره به بی‌کفایتی حقوق بشر جهانی در تضمین سلامت و زندگی آزاد فرهنگ‌ها، گفت: حقوق بشر غربی ادعاهایی نسبت به برابری، احترام حقوق اشخاص و ارتقای صلح در جهان داشته که همه ناکام بوده است.

وی اظهار داشت: زمانی که حقوق بشر جهانی در موج اول خود شکل می‌گرفت، به گواه تاریخ یک قدرت و نگاه جهانی که از واقعیات و فرهنگ‌های جهانی به دور بود، این منشور را شکل داد.

رفیعی‌علوی افزود: در این دوره شاهد هستیم که بی‌کفایتی حقوق بشر جهانی برای تضمین سلامت و زندگی آزاد فرهنگ‌ها، جهان را به این سمت برد که نسل اول و دوم حقوق بشر نه تنها کافی نیست، بلکه خطر اضمحلال فرهنگی جهان را دارد، واقعیت این است که حقوق بشر غربی و ایده ایجاد آن، ادعاهایی نسبت به برابری، احترام حقوق اشخاص و ارتقاء صلح در جهان داشته که همه ناکام بوده است و اگرچه ما از سلب حقوق و کشتار مردم در منطقه مغموم و خشمگین هستیم، اما شرق فرهنگی امروز زبان برنده‌ای دارد که فریاد کند حقوق بشر نه تنها نتوانست حقوق انسان را حفظ کند، بلکه یک سده زمان برای داوری دقیق آنچه تحت عنوان حقوق بشر بر مردم گذشت، زمان نیاز است.

رئیس دانشگاه باقرالعلوم افزود: ادعا این بود که حقوق بشر غربی بتواند به برابری و صلح در جهان کمک کند، اما نمونه‌های زیادی می‌گوید نتوانسته و امروز قدرت‌ها مثل گذشته نمی‌توانند مقابل هویت فرهنگی صاحبان حق بایستند و این جنس جلسات آغازگر تامل در این موضوع است که حق‌های بشری از دل وجدان فرهنگی جهان می‌جوشد و قطعا فردای جهان متضمن صلح و پویایی بیشتری خواهد بود چیزی که در وضعیت جهان غایب است.

رفیعی‌علوی تصریح کرد: ادعای غرب این بود که چندفرهنگی نمی‌تواند آزادی و حقوق بشر بیاورد و این تصور می‌شد که فرهنگ اسلامی و تمدن ادیان شرقی نخواهد توانست حقوق بشر را حمایت کند، اما امروز می‌بینیم که تنها آویزگاه حقوق بشر امروز، ادیان و تمدن‌ها هستند، بنابراین باید حقوق انسانی را با نگاهی نو و مبتنی بر این فرهنگ‌ها و چندمبناگرایی براساس مفاهیم مشترک تمدنی بررسی کنیم و این جلسه آغاز خوبی بر این موضوع خواهد بود.

محمدعلی بصیری عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان و دبیر گروه چهره دیگر حقوق بشر نیز در سخنرانی خود بیان کرد که مسئولیت ما در این گروه بررسی ابعاد نادیده‌ گرفته شده، حقوق بشر است و تلاش داریم تا این مفاهیم را از طریق تحقیقات دانشگاهی و برگزاری همایش‌ها به جامعه معرفی کنیم.

بصیری به موضوع حقوق بشر به‌ عنوان یک مقوله بین‌رشته‌ای اشاره کرد و افزود: مسئولیت ما در این گروه بررسی ابعاد نادیده گرفته شده حقوق بشر است و تلاش داریم تا این مفاهیم را از طریق تحقیقات دانشگاهی، پروژه‌ها، سمینارها، وبینارها، همایش‌ها و کتاب‌ها به جامعه معرفی کنیم.

عضو هیأت‌ علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان بیان کرد: ما ارتباطات مستقیمی با نهادهای مرتبط در این زمینه برقرار کرده‌ایم و نتیجه این تلاش‌ها برگزاری همین همایش است. همچنین، برگزاری دادگاه شبیه‌سازی (موت کورت) محاکمه سران اسرائیل به‌خاطر جنایات جنگی در غزه و لبنان یکی از اقدامات این گروه بود که نتایج مثبتی در سطح بین‌المللی به همراه داشت.

وی به چالش‌های حقوق بشر در شرق، آسیا و جهان اسلام اشاره کرد و گفت: این مناطق به‌رغم اینکه مهد تمدن و ادیان بوده‌اند، همواره مورد اتهام و هجمه قرار گرفته‌اند. به دلیل عدم تحرک در عرصه جهانی، این مناطق نتوانسته‌اند به‌درستی از مبانی حقوق بشری خود دفاع کنند. ما باید با طراحی مفاهیم و نهادهای لازم، این خلأ را پر کنیم.

بصیری عنوان کرد: امروز، بحث چندجانبه‌گرایی و ائتلاف در برابر قدرت‌های غربی در پیمان‌هایی مانند بریکس و شانگهای خود را نشان می‌دهد و این پیمان‌ها تأثیرات مثبتی در عرصه جهانی داشته‌اند. جریان‌های مخالف جنایات آمریکا در این پیمان‌ها شکل‌گرفته‌اند، اما هنوز در زمینه حقوقی نیاز به تقویت داریم و این نشست‌ها می‌تواند به پر کردن این خلأ کمک کند.

به گفته مدیرگروه حقوق بشر شرقی این اولین کنگره بین‌المللی حقوق بشر شرقی است که با همکاری دانشگاه باقرالعلوم، سازمان فرهنگ و رسانه و نهادهای مختلف برگزار می‌شود.

وی در پایان اذعان داشت: امروز دهمین پیش همایش برای این کنفرانس بین‌المللی برگزار شد. کنفرانس اصلی در اسفند با حضور اساتید، رایزنان فرهنگی و فعالان حوزه حقوق بشر برگزار خواهد شد.

علاوه بر مراسم افتتاحیه 14 سخنران از پژوهشگران و اساتید دانشگاه‌ها در پنج پنل تخصصی فلسفه حقوق، حقوق بین الملل، فرهنگ و تمدن، تاریخ، ادبیات فارسی، به تبیین دیدگاه‌های خود در بررسی رهیافت حقوق بشر شرقی پرداختند.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی